cả nước về đây làm những đồ cao cấp, chắc hẳn có cả thợ đúc đồng ngoài
Bắc, khi hết hạn phục vụ họ ở lại Huế bổ sung cho phường Đúc. Bằng
những nguồn trên, làng đồng Dương Xuân - phường Đúc ngày càng phát
triển. Nhiều cơ sở suy diễn để tin những đồ đồng ở Huế là sản phẩm của
phường Đúc. Chỉ kể những vật phẩm nghệ thuật lớn và có niên đại chắc
chắn: Những chiếc vạc ở Đại Nội (1659-1684), khánh chùa Thiên Mụ
(1677), chuông chùa Thiên Mụ (1710), cửu vị thần công (1803-1804), cửu
đỉnh (1835-1837), chuông chùa Diệu Đế (1846)... đủ thấy sự phát triển liên
tục và cũng liên tục ở đỉnh cao cả về kỹ thuật và nghệ thuật của phường
Đúc. Các chùa ở Huế có rất nhiều tượng Phật bằng đồng với niên đại tương
đối thuộc đầu thế kỷ XX. Và gần hơn tượng chân dung đầu nhà chí sĩ Phan
Bội Châu cao ngót 4m, rất thành công, đúc năm 1974. Tất cả đều nói lên tài
khéo léo của thợ phường Đúc đúc những tác phẩm nghệ thuật khó và lớn
cần có sự chỉ đạo của những người thợ cả - nghệ sĩ bậc thầy, sự phối hợp
chặt chẽ của hàng chục người cùng làm và của hàng chục lò cùng nấu đồng.
Có những hiện vật lịch sử đặt ra nhiều nghi vấn về kỹ thuật, nhiều
người nghiên cứu đã thử giải đáp nhưng đều đưa ra những lập luận còn sơ
hở thì khi người thợ phường Đúc tham gia đã có lời đáp đáng tin hơn cả.
Chẳng hạn các hình trang trí ở cửu đỉnh được đúc rời hàn gắn vào hay đúc
liền với đỉnh? Từ sau công trình "Các phù điêu trên những chiếc đỉnh các
đời vua ở Huế" của R. P. Barnouin (đăng trong "Tập san của Hội nghiên
cứu Đông Dương" tập XLIX - 3, năm 1974), trên nhiều văn bản khác được
công bố, các nhà nghiên cứu của ta cũng cho rằng nó được làm riêng rồi
gắn vào sau. Chúng tôi nghi ngờ vì trong lòng đỉnh chắc chắn là mảng đúc
liền, khi hàn tạo sao được nhiệt độ cho mảng hàn và cả đỉnh dính miết được
vào nhau? Đành rằng mảng hình nhiều chỗ vòng ra rất rõ. Các thợ phường
Đúc bằng kỹ thuật đúc cần thiết và có thể làm được cho lời đáp chỉ làm rồi
gắn khi tạo khuôn ngoài, còn khi đổ đồng thì đúc liền khối với cả đỉnh.
Đồng Dương Xuân đã cống hiến cho vùng Thuận Hóa - Phú Xuân -
Huế những công trình nghệ thuật sống mãi với thời gian, ngày nay đang
được tổ chức lại, vẫn làm ra những sản phẩm dân dụng, tham gia vào guồng
máy công nghiệp và đúc hàng nghệ thuật nữa. Họ không ký tên trên tác
