với cơm gạo mới thơm ngát trong trầm hương. Mặt sông Hương trước khi
nhường lại cho các cơn lũ dữ cuồn cuộn từ Tuần đổ về, vào mùa chuyển có
những đêm ngập tràn ánh đèn phóng sinh, hay nhiều ghe gỗ kết thành
"bằng" ngược dòng Hương lên điện Hòn Chén, mang giọng hát chầu văn
cao vút.
Nếu Thu Hà Nội có món cốm Vòng không thể tìm thấy nơi các mùa
khác, thì Thu Huế, theo tôi có món độc đáo là củ sen già được nén hạt đậu
xanh vào các ống ruột, hầm với cá trê vàng mát bổ, hương hoa đó không
thể tìm thấy nơi mùa khác.
Nhưng với thế hệ chúng tôi, mùa chuyển lớn nhất và nhiều âm vang
hình ảnh kỷ niệm nồng nàn đáng nhớ nhất là mùa Thu năm 1945. Sau lũy
tre làng khi đêm đen nô lệ vẫn còn phong tỏa, thì mùa đã chuyển, chưa
được biết rõ ràng chính xác cho lắm, nhưng gió lạ đã về, từ hướng Bao
Vinh, Tam Giang rồi Kim Long, Vỹ Dạ, Thuận An, thì thầm về những điều
gì đó như một tin vui lớn sắp đổi thay đất nước, làng xóm. Lớp bình dân
học vụ do tôi phụ trách trong điểm gác cửa Nhà Đồ, bỗng nhiên được nghỉ
sớm để ra sắp hàng tập đi một hai. Tối hôm sau, dưới bóng tối rồn tre, tôi
thấy học trò lớn tuổi của tôi, các cô các bác chân lấm tay bùn lại biết dùng
bẹ mo cau mà làm giày ủng nhà binh, lại có cả mác-lào và giây dừa cuộn
thắt. Bọn chúng tôi do khéo tay được phân công mài củ nghệ mà vẽ sao
vàng trên giấy tập vở, dán trên mấy tấm vải điều Bát Quái gỡ từ rầm
thượng xuống làm cờ. Những hàng ông lệnh trên Hoàng thành để nổ hầu
vua, nay đã được trai tráng trở họng sang phía lầu Morin để khai hỏa. Tiếng
chân người rầm rập, đuốc rơm sáng sông, Cách mạng mùa Thu tháng Tám
đã về với quê tôi như vậy. Mùa chuyển không chỉ chuyển thời tiết, canh tác
và sinh hoạt, mà đã chuyển cả một vận mệnh đất nước, đến nay tưởng cũng
đã mấy mươi Thu, mà mùa chuyển năm đó vẫn còn hồng ánh đuốc, trong
tâm tưởng...
