[1]
Lệ xưa, sau khi thắng giặc phải làm lễ hiến phù để cáo yết sự thắng giặc ở nhà Thái miếu. Trong
đó có việc chém tù binh và lấy máu giặc rửa binh khí.
[2]
Ải Lão Thử: còn có tên gọi là ải Chi Lăng.
[3]
Bình Lệ Nguyên nay là khoảng Bình Xuyên, Vĩnh Phúc.
[4]
Tương đương Bộ trưởng bộ quốc phòng kiêm Tổng tư lệnh quân đội ngày nay.
[5]
Ông nội (Trần Cảnh - Trần Thái tông) của vua Nhân tông và cha của Quốc Tuấn (Trần Liễu) là
hai anh em ruột. Vì vậy vua Nhân tông phải gọi Hưng Đạo vương bằng bác. Ngoài ra nhà vua còn lập
con gái của Hưng Đạo làm hoàng hậu.
[6]
Năm Giáp Thân (1284) có cuộc đại duyệt toàn quân ở bãi Đông Bộ Đầu. Sự việc Quốc Tuấn tắm
cho Quang Khải trước quân sĩ khiến mọi người yên tâm hai ông đã giũ bỏ tị hiềm.
[7]
“Sát Thát” là giết quân Thát-đát, tức quân Mông Cổ xâm lược.
[8]
Thanh dã: tức là kế vườn không nhà trống để giặc tới không có nơi trú ẩn, không có lương thực,
thực phẩm mà ăn. Kế này mới chỉ xuất hiện trong cuộc kháng Nguyên lần thứ hai (1285).
[9]
Luật lệ nhà Trần hễ ai theo giặc đều bị trị tội và tịch thu gia sản. Người trong hoàng tộc thì bắt
phải đổi sang họ khác, riêng Ích Tắc là con vua nên không nỡ bắt phải đổi họ, nhưng xếp ngang với
đàn bà nên gọi là “Ả”.
[10]
Sông Rừng là tên gọi đoạn sông Bạch Đằng tại quãng rộng nhất bởi hai bên tả hữu ngạn đều là
rừng rậm, nhất là phía tả ngạn thuộc đất Quảng Yên vốn là rừng đại ngàn. Tên gọi đó còn dùng tới
ngày nay: bến Rừng, đò Rừng.
[11]
Mũi Ngọc Sơn thuộc châu Vạn Ninh nay là Trà Cổ - Móng Cái.
[12]
Tháp Sơn tức vùng Đồ Sơn, Hải Phòng ngày nay. Tại đó trên một ngọn núi cao 98m vua Lý
Thánh tông cho dựng chùa và ngọn tháp Tường Long vừa là nơi vọng Phật vừa là nơi quan sát động
tĩnh biển xa.
[13]
Canh năm khoảng từ 3 đến 5 giờ sáng.
[14]
Tước Trần Thái tông truy phong cho Trần Thủ Độ sau khi ông qua đời.
[15]
Tức là vùng Cửa Ông thuộc Bái Tử Long ngày nay - nơi Trần Quốc Tảng trọng trấn.
[16]
Cửa biển vào sông Bạch Đằng (sông Rừng). Cửa Văn Úc ngày nay.
[17]
Đại An nay thuộc xã Quần Phương, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định.
[18]
Hồ Quảng tức là Hồ Nam, Quảng Đông, Quảng Tây lúc này thuộc về nước Nguyên do người
Mông Cổ thống trị.
