Trung thống Nguyên niên thập nhị nguyệt sơ tam nhật, Thế tổ Thánh đức thần công văn võ Hoàng đế
chỉ dụ An Nam quốc… Dụ nhĩ quốc quan liêu sĩ thứ, phàm y quan điển lệ, phong tục bách sự, nhất y
bản quốc cựu lệ, bất tu canh cải… Trừ giới Vân Nam đẳng xứ biên tướng, bất đắc thiện hưng binh
giáp, xâm lược cương trường, náo loạn nhân dân, khanh quốc quan liêu sĩ dân, các nghị an đồ như
cố. Cố tư chiếu thị, niêm nghi tri tất”.
[33]
Quỳnh Châu tức là đảo Hải Nam ngày nay.
[34]
Đấu là đơn vị dung lượng của Trung Quốc. 1 đấu = 10 lít tương đương với 10 kg. Một người
gánh 5 đấu gạo tức là gánh khoảng 50 kg đi đường xa rất cực.
[35]
Thạch là đơn vị dung lượng của Trung Quốc. 1 thạch = 10 đấu = 100 lít tương đương với 100
kg.
[36]
Mộc-hoa-lê phiên âm theo Hán tự. Tên Mông Cổ là Mugali (Mu-kha-li). Y là một viên tướng
tâm phúc của Thành-cát Tư-hãn (ông nội của Hốt-tất-liệt) có công lớn trong việc đánh chiếm miền
đông bắc Trung Quốc.
[37]
Thoát-hoàn Bất-kha tên Mông Cổ là Tô-gan Bu-kha (Toyan Buga).
[38]
Tất cả những điều Áo-lỗ-xích nói về quân ta phần nhiều sai sự thật. Y nói vậy cốt để làm đẹp
lòng Hốt-tất-liệt. Về số quân, năm Ất Dậu (1285) khi chuẩn bị phản công giặc, riêng bốn người con
trai của Hưng Đạo vương đã điều khiển hai mươi vạn quân.
[39]
Theo cách gọi dân gian thì tháng một là tháng 11. Còn tháng đầu năm gọi là tháng giêng.
[40]
Bạt-đô: tiếng Mông Cổ có nghĩa là dũng sĩ.
[41]
Nay là Ba Chẽ thuộc Quảng Ninh.
[42]
Nghĩa là: Đây là cửa quỷ, một trăm người qua mới có một người trở về.
[43]
Quân tân phụ là quân các tỉnh miền nam Trung Quốc.
[44]
Cửa Lãnh Kinh nằm trên tuyến đường Sông Cầu hiện nay.
[45]
Một loại nỏ bắn nhiều mũi tên một lúc.
[46]
Sông Bình Giang tức sông Chũ thuộc huyện Lục Ngạn, Bắc Giang.
[47]
Tam Đái giang chính là nơi gặp gỡ ba dòng sông sông Thao, sông Đà và sông Lô.
Tam Đái giang cũng chính là ngã ba Bạch Hạc.
[48]
[49]
Một giờ cổ xưa bằng hai giờ ngày nay.
[50]
[51]
