Những bài thơ như: “Điếu Nguyễn Trung Trực”, “Cây dừa”, “Chó già”,
“Lão kỹ quy y”,. . . Nói lên lòng chung thủy của ông đối với đất nước; sự
ngưỡng mộ với những anh hùng liệt sĩ chống Pháp và sự căm ghét, khinh bỉ
bọn tay sai của bọn thực dân xâm lược. Hiện nay ở Văn Xương Các ( miếu
Văn Thánh ) Vĩnh Long còn có bài vị thờ ông.
(trích tư liệu: “ Thơ văn yêu nước 1858 - 1990 “ - NXB. VH, HN.1976 )
III.
Kể một giai thoại để minh họa một nhân cách đáng quí:
Trong bài viết Những kẻ sĩ hòa mình & đứng về phía bình dân, nhà
vănSơn Nam tường thuật :
Lúc nhà nước Pháp thâu thủ phủ Nam Kỳ, ngài (Huỳnh Mẫn Đạt) an phận
dưỡng nhàn, không mang tiếng chi cả, hình trạng khôi ngô ốm yếu, tánh nết
hiền lành, hay làm thi quốc âm, tao nhã thiệp liệp lắm.
Ông Tôn Thọ Tường kính ngài là bực phụ chấp. có một ngày kia ngài lên
Sài Gòn chơi, gặp lúc trời chiều, ngài đội cái nón ngựa, đứng coi Lang Sa
thổi kèn tại Bồn kèn, gặp xe ông Tường đi, ngài lánh mặt bên gốc cây.
Không cho ông Tường thấy, ông Tường liếc mắt thấy ngài. Liền ngừng xe
nhảy xuống mừngrỡ nghinh tiếp, trách ngài sao không ghé chơi; ngài tánh
hay ngâm thơ nôm, liền ngâm một bài hát cú rằng:
Cừu mã năm ba dạo cặp kè
Duyên sao giải cấu khéo đè ne.
Đã cam bít mặt cùng trời đất,
Đâu dám nghiêng mày với ngựa xe.
Hớn hở trẻ dong đường dặm liễu.
Lơ thơ già núp cội cây hoè.
Sự đời thấy vậy thời hay vậy.
Thà ẩn non cao chẳng biết nghe.
