sanh sống. Yếu tố thứ hai là nó buộc người Do-Thái phải lập quốc cách nào
mà không làm thiệt hại tới quyền lợi của dân địa phương và của các cộng
đồng Hồi-giáo.
Nếu nhìn vào thực tế lịch sử thời đó tại Palestine thì sẽ thấy rằng từ
1914 tới 1918, trong thời kỳ chiến tranh, toàn vùng Palestine đã thay chủ
đổi ngôi nhiều lần, dân cư đã phải di tản rồi hồi cư nhiều lần. Nghĩa là
những nơi trước đây được người Do-Thái thiết lập nông trại hay cơ sở tiểu
công nghệ, thì nay đều đang nằm trong tay của những người Ả-Rập, mới
định cư tại vùng này, sau khi cuộc chiến lắng dịu. Những phần tử Ả-Rập
trước đây đã bán đất cho người Do-Thái, thì nay cũng đã hoặc chết hoặc
thất lạc tứ tán hết vì chiến tranh rồi. Còn những người Ả-Rập đang định cư
và sanh sống trên những giải đất đã được Do-Thái dùng làm nông trại và cơ
sở trước đây, thì bọn Ả-Rập này không hay biết gì tới việc buôn bán đất cát
của người Do-Thái cả. Họ chỉ được chánh quyền Anh tại Palestine cho
phép cư ngụ để khai khẩn đất đai nơi xứ sở họ, nghĩa là họ được chánh phủ
có thẩm quyền nhứt công nhận cho họ quyền chiếm ngụ nơi mà họ đang
sanh sống.
Đứng trước thực tế là như vậy, người Do-Thái còn biết làm sao ? Đuổi
những người Ả-Rập đang chiếm xứ sở trong vùng Sion của họ ư ? Thì là
chống lại chánh quyền Anh. Dàn xếp với những người Ả-Rập này ư ? Thì
lớp người này đã khôn rồi và từ chối việc bán đất cho những kẻ từ xa tới.
Đi chiếm những vùng sa mạc gần đó còn hoang vu ư ? Thì nơi nào, hẻo
lánh và nóng bỏng đến mấy, cũng là quyền sở hữu trên nguyên tắc của các
tổ chức Hồi-giáo.
Cho nên, xét cho cùng, thì bản tuyên ngôn Balfour là một văn kiện chỉ
có tiếng mà không có miếng, nghĩa là chỉ có giá trị lý thuyết mà không giúp
gì cho người Do-Thái lập quốc trở lại được tại Palestine. Đây lại thêm một
bằng chứng nữa, cho người Do-Thái nói riêng và cho các dân tộc nhược
tiểu nói chung, thấu hiểu thêm tất cả sự thâm hiểm của các nước lớn, nhứt
là của các nhà lãnh đạo đế quốc. Khi chẳng đặng đừng thì họ ký kết cho các
dân tộc nhược tiểu những bản văn công nhận này nọ, nhưng trong thực tế
