Tôn Thất Bình
Kể Chuyện Các Vua Nguyễn
Vua Minh Mạng ( 1820 - 1840) V
Với Khoa Học Kỹ Thuật Phương Tây
Sự Cấm Đạo
Minh mạng trong những tiến bộ khoa học kỹ thuật phương Tây. Một lần viên
quan Pháp Phillippe Vannier ( tên Việt là Nguyễn Văn Chấn ) dâng vua hai
thước đồng Thái Tây tên là Đồng Nhật Khuy, chưa ai biết được phép dùng
thế nào.
Minh mạng thường khảo sát, tìm tòi sử dụng trong những lúc thong thả, khi
đã hiểu được cách dùng mới bảo Phan Huy Thực và Nguyễn Danh Bi rằng:
- Thước đồng này bằng, nghiêng,cao, thấp phân biệt độ số, gần thời đo được
núi non, xa thời xem được trời đất, phép tài lắm .
Nhân đó mới chỉ bảo rõ ràng, khiến sự suy nghiệm sách Quốc Triều Chính
biên chép:
- Tháng bốn Ngài ngự chơi cầu Bến Ngự, xem thí nghiệm tàu chạy máy hơi.
Khi trước khiến Sở Võ Khố chế tạo tàu ấy, đem xe chở ra sông, giữa đường
vỡ nồi nước, máy không chạy, người đốc công bị xiềng , quan bộ Công là
Nguyeẽn Trung Mậu, Ngô Trung Lân vì cớ tâu không thật bị bỏ ngục. Bây
giờ chế tạo lại, các máy vận động nhanh, thả xuống nước chạy mau. Ngài ban
thưởng giám đốc là Hoàng Văn Lịch, Võ Huy Trinh mỗi người một cái nhẫn
pha lê độ vàng, một đồng tiền vàng Phi Long hạng lớn, đốc công và binh
tướng được thưởng chung 1000 quan tiền. Ngài truyền rằng:
- Tàu này mua bên Tây cũng được, nhưng muốn cho công tượng nước ta tập
quen máy móc cho khéo, vậy nên chẳng kể lao phí gì.
Xem vậy, vua Minh Mạng có ý thức khuyến khích học hỏi kỹ thuật tiên tiến
phương Tây, dù chỉ là những bắt chước vặt vãnh.
Năm Đinh Dậu thứ 18 ( 1837 ) đã có loại xe máy dùng để cưa ván ( bắt
chước theo cách Tây ) . Minh Mạng xem, truyền:
- Xe này dùng trâu kéo, con trâu kéo quen thời dẫu gầy ốm mà kéo cũng
mạnh, con trâu ở nể dầu to béo mà thở mệt kéo không nổi, cho nên ta thiệt
