Tiếng đàn dứt , tôi ngoảnh lại thấy Người đứng sau tôi, cặp mắt long lanh.
Tôi hỏi:
- Hoàng tử có ưa không?
Người gật đầu.
- Có thích học đàn không ?
Người lại gật đầu. Tôi sung sướng , hôn người từ đó con cá chép của tôi mở
miệng. Có lẽ đó là hạnh phúc lớn nhất của đời tôi...
Vì sao Người từ bỏ ngai vàng? Nếu Người y thuận theo trở lại ngôi báu thì
người Pháp chúng tôi vui mừng biết chừng nào. Vì Người được toàn dân
sùng bái, toàn thể sĩ phu tôn thờ. Tôi hiểu rằng lòng yêu Tổ Quốc , yêu quê
hương , yêu gia đình, yêu đồng loại cao hơn chiếc ngai vàng nhỏ bé. Tôi yêu
nước Pháp Tổ Quốc tôi, nên rất trọng những người yêu mến Tổ Quốc họ ".
( Theo Những ngày cuối cùng của vua Hàm Nghi- Nguyễn Hải Âu).
Âm Thầm Như Cá Chép
( Lời tường thuật của cô Blanche, con viên đại tá tư lệnh Alger )
" Vào một buổi chiều, tàu Biên Hòa ( chở vua Hàm Nghi -TTB) cập bến, chờ
làm thủ tục, tôi theo cha ra đón ông Hoàng nhỏ bé ấy. Không hiểu sao tôi
cảm thấy một nổi buồn man mác động lòng trắc ẩn. Dưới bóng chiều chập
chờn, con tàu nhả khói phì phì dường như muốn trút vơi nỗi nhọc nhằn trong
cuộc hành trình. Một bóng đen nho nhỏ tựa vào lan can, đăm đăm nhìn ra
phía chân trời. Người nghĩ gì? Điều chắc chắn là nổi căm hờn người Pháp
chúng tôi đang hừng hực dâng lên như những lớp sóng vô tận đuổi nhau ra
khơi chẳng hay có về đến Tổ Quốc thiêng liêng của Người không?
Nỗi bất bình chiếm lĩnh trí óc tôi. Lòng thương vô hạn con người nhỏ bé ấy
sớm bị nanh vuốt cú diều cuỗm đi xa tổ ấm, xa bầu đàn, xa những người thân
càng làm tôi băn khoăn, thao thức:
- " Ta phải sửa chữa lỗi lầm này! " . Cha tôi chế nhạo tôi đến phát khóc,
