M
2. Tôi chia bạn chọn
ộ
t trong những động lực mạnh mẽ của tuổi thơ là cảm giác
công bằng, điều mà chúng ta mang theo đến tuổi trưởng
thành nhưng với tên gọi khác là công lý. Những cảm giác này
là điều tôi nhắm đến đầu tiên trong hành trình tìm kiếm các
công cụ giúp xúc tiến và duy trì sự hợp tác. Khi đó tôi nghĩ, nếu một
thỏa thuận hợp tác có vẻ công bằng với tất cả các bên, thì chắc
chắn là các bên sẽ ít có ý định phá vỡ thỏa thuận đó hơn.
Cảm giác công bằng có vẻ như đã ăn sâu vào tâm trí chúng ta, nó
có thể đã xuất hiện từ rất lâu trong lịch sử tiến hóa của loài người.
Ví dụ, loài khỉ cũng có cảm giác về sự công bằng. Những con khỉ mũ
nâu sẽ tức giận và thất vọng khi thấy những con khác nhận được
phần thưởng lớn hơn khi tất cả cùng thực hiện một nhiệm vụ. Các
nhà nghiên cứu phát hiện ra chúng sẽ giận dỗi và không thèm làm
nhiệm vụ đó nữa, thậm chí còn tức giận ném trả lại phần thức ăn
được thưởng cho nhà nghiên cứu với vẻ thất vọng. Tương tự, tôi cũng
đã có lần ném bát thức ăn và bánh trứng – món tráng miệng ưa
thích của tôi – về phía mẹ tôi chỉ vì nghĩ rằng em trai tôi được
phần lớn hơn.
Bà có thể làm gì để bảo đảm rằng tôi sẽ không ghen tị với phần
tráng miệng của em tôi? Câu trả lời hiển nhiên là sử dụng chiến lược
Tôi chia bạn chọn, trong đó một người sẽ chia bánh làm hai phần,
còn người kia được phép tự chọn phần của mình. Tuy nhiên, chiến
lược này có thể không hiệu quả lắm trong trường hợp của chúng tôi,
vì tôi mới lên bốn còn em tôi mới hai tuổi. Song, các lý thuyết gia
trò chơi đã chỉ ra rằng hình thức này là cách phân phối công bằng
nhất về mặt nguyên tắc đối với bất kỳ nguồn tài nguyên hữu
hạn nào để kết quả đem lại không khiến các bên tị nạnh. Sở dĩ như
