NQS
Khảo Luận Về Ông Phan Thanh Giản
Chương 11
Tháng 11 â.l, Tân Dậu (1861), thủy sư đề đốc Bonard sang thay thế
Charner (Charner bàn giao chức vụ cho Bonard ngày 30 tháng 11 d.l năm
1861) và Bonard tuyên bố ngay rằng quân Pháp sẽ tiến chiếm Biên Hòa và
nếu cần sẽ tiến thẳng ra kinh đô Huế (đây là lời tuyên bố hiếu chiến và cao
ngạo của đô đốc Bonard khi vừa mới đặt chân lên lãnh thổ của nước Đại
Nam. Nguyên văn như sau: "Nous allons marcher sur Biên Hoà et, s il le
faut, nous irons à Huế" (tạm dịch: Chúng ta sẽ tiến chiếm Biên Hòa và nếu
cần, chúng ta sẽ đi ra Huế) (A.Shreiner; đã dẫn; trang 222), ra lệnh quân
binh chuẩn bị chu đáo cho cuộc hành quân.
Trong thời gian chờ đợi sắp xếp chuẩn bị, Bonard ra lệnh cho thuyền
trưởng Lespés chỉ huy tuần dương hạm Norzagaray ra chiếm hữu và thiết
lập chủ quyền của Pháp trên đảo Côn Sơn.
*Hỏa hồng trên sông Nhật Tảo
Sáng ngày 10 tháng 12 d.l năm 1861, sau khi chiến hạm của Lespés vừa
khởi hành đi Côn Sơn thì ở Mỹ Tho quân kháng chiến do Nguyễn Trung
Trực chỉ huy đã lập kế giả làm thuyền buôn trên sông Vàm Cỏ, áp sát đến
gần tàu chiến L Espérance đang bỏ neo ở địa phận thôn Nhật Tảo và hơn
150 quân kháng chiến bất ngờ nhảy lên tấn công binh lính Pháp trên tàu.
Quân Pháp nhảy xuống sông để trốn và tẩu thoát: 17 lính Pháp bị giết, chỉ
có 5 thủy thủ và 3 lính Phi Luật Tân thoát chết. Một số người dân địa
phương ở thôn Nhật Tảo bị quân kháng chiến trừng phạt giết chết vì hợp
tác với quân Pháp, nhà cửa của những người nầy bị thiêu hủy.
*Đồng loạt khởi dậy
Cuộc tấn kích của Nguyễn Trung Trực trên sông Nhật Tảo là ngọn lửa
chăm ngòi cho những cuộc nổi dậy đồng loạt của quân kháng chiến để tấn
công đốt phá đồn bót của quân Pháp ở khắp nơi từ ngày 14 đến 30 tháng 12
d.l năm 1861: Tân An, Cần Giuộc, Gò Công ngày 14/12 d.l ; Gia Thạnh
