10. ĐỊNH GIÁ THỊ TRƯỜNG MỘT CÁCH HỢP LÝ
Bong bóng nảy sinh khi các thị trường không còn duy trì các phạm vi định giá hợp
lý (reasonable valuation). Chúng ta không thể chỉ ra chính xác rằng thị trường nên
đứng ở cấp độ thế nào, vì kỳ vọng về lợi nhuận, tiền cho thuê và lạm phát thay đổi
liên tục, trong khi ngân hàng trung ương cũng thay đổi tăng và giảm lãi suất. Mỗi
chu kỳ kinh doanh đều khác với chu kỳ trước đó và cũng có một sự thay đổi không
ngừng về cơ cấu. Nhưng tôi tin rằng chúng ta có thể đề nghị một phạm vi hợp lý
rộng, dựa trên các yếu tố cơ bản và có khả năng duy trì trong dài hạn hơn.
Khi một thị trường đến gần điểm giữa của phạm vi định giá đã cho, chúng ta có
thể tin tưởng rằng nó được định giá một cách hợp lý, trong khi nếu nó hướng về gần
phía trên thì các nhà đầu tư, ngân hàng và những nhà điều hành chính phủ cần phải
thận trọng. Và nếu giá thị trường vượt quá ngưỡng cao nhất thì có thể đang diễn ra
một thời kỳ bong bóng, và xứng đáng được quan tâm một cách khẩn cấp. Ngược lại,
nếu thị trường được định giá gần hoặc thấp hơn ngưỡng thấp nhất của phạm vi thì
nghĩa là thị trường đang rẻ và các nhà đầu tư có một cơ hội tuyệt vời. Đối với thị
trường chứng khoán, cách tốt nhất để xác định được giới hạn là xem xét hệ số thị giá
và thu nhập cổ phiếu (hệ số P/E), trong khi với thị trường nhà ở, chúng ta có thể sử
dụng hiệu suất thuê nhà (rental yield), nghĩa là tỷ lệ phần trăm tiền cho thuê nhà
hàng năm so với giá trị ngôi nhà.
SỨC MẠNH CỦA XU THẾ GIÁ QUAY VỀ MỨC TRUNG BÌNH
Các giới hạn này không được đặt ra để sử dụng làm các dự báo ngắn hạn. Việc thị
trường đang đạt đến một ngưỡng giới hạn hoặc thậm chí là vượt ra ngoài không nhất
thiết có nghĩa rằng nó sẽ sớm chuyển sang hướng ngược lại. Các thị trường sẽ
chuyển động một cách tự nhiên quanh các giới hạn theo một cách không thể dự đoán
trước, có khả năng duy trì ở ngưỡng này hoặc ngưỡng kia, hoặc bên ngoài giới hạn,
trong thời gian dài. Ở những thời điểm tốt và lãi suất thấp, các định giá sẽ có khả
năng về gần ngưỡng cao nhất của phạm vi, ví dụ như trong giai đoạn 2004-2007. Và
vào những thời điểm tồi tệ, ví dụ như trong suốt các cuộc chiến tranh thế giới hoặc
trong cuộc khủng hoảng lạm phát vào thập niên 1970, hay sau một thời kỳ khủng
hoảng kinh tế lớn như trong thập niên 1930 thì giá sẽ thấp. Khi thị trường dao động
về hướng ngược lại, đi qua điểm trung bình của giới hạn thì có một quá trình được
gọi là “xu thế giá quay về mức trung bình” (mean reversion). Điều này đơn thuần chỉ
có nghĩa là: thị trường có một số mức giá trung bình, và rằng nếu có giai đoạn trong
