đó thị trường được định giá cao thì cuối cùng sẽ có khả năng dẫn đến giai đoạn thị
trường bị định giá thấp.
Xu thế giá quay về mức trung bình xảy ra mọi lúc trong tự nhiên. Ví dụ như nhiệt
độ ở London tăng dần theo từng tháng trong khoảng từ tháng Hai đến tháng Tám,
nhưng sau đó lại giảm đi trong sáu tháng tiếp theo, xoay quanh nhiệt độ trung bình
trong năm. Vào tháng Tám, bất kỳ ai dự đoán rằng nhiệt độ sẽ tiếp tục tăng trong
những tháng tiếp theo, dựa trên xu hướng tăng vào mùa xuân và mùa hè, sẽ rất sửng
sốt khi đến mùa thu và mùa đông. Nhiệt độ tối đa trung bình tại London trong cả
năm là khoảng 14
o
C và phạm vi thông thường là khoảng 7-22
o
C. Khi vượt ra khỏi
giới hạn này, chúng ta biết rằng mình sẽ bị đông cứng hoặc nóng phát sốt lên, và
không mong đợi nó kéo dài quá lâu.
Mức trung bình có thể thay đổi một cách rõ rệt theo thời gian. Nhiệt độ trung bình
ở London đã thay đổi chút ít qua từng năm và có những dấu hiệu cho thấy sự nóng
lên toàn cầu đang khiến nhiệt độ tăng lên. Nhưng sự thay đổi này khá nhỏ và tương
đối chậm so với sự dao động xung quanh mức trung bình, mà tôi cho rằng điều này
cũng đúng với các thị trường. Chúng ta biết rằng trái đất đang nóng dần lên, nhưng
chúng ta vẫn không mong đợi nhiệt độ vào tháng Tám sẽ trở thành chuẩn mực trong
tháng Giêng, ít nhất là không phải sớm như vậy. Tất nhiên, các chu kỳ tài chính
không có cùng tính đều đặn như các chu kỳ thời tiết hàng năm. Nhưng sự tồn tại của
xu thế giá quay về mức trung bình trong các thị trường đã được định hình rõ ràng
trong lý thuyết tài chính, với sự sụp đổ của các thị trường chứng khoán trong năm
2001 là một ví dụ hay
. Xu thế giá quay về mức trung bình trong giá nhà cũng
khá phổ biến trong quá khứ (khi đánh giá theo điều kiện thực tế) và giờ đây lại xuất
hiện một lần nữa.
Theo Robert Shiller, thị trường chứng khoán Mỹ đã có hệ số P/E trung bình là
14,6 lần trong suốt một thời gian dài.
Và trong suốt 90 năm của thế kỷ vừa qua,
thị trường đã duy trì hệ số P/E ở các mức từ 10 đến 20. Lần cuối cùng hệ số này
giảm xuống dưới 10 là vào nửa cuối thập niên 1970, khi triển vọng kinh tế thế giới
đang bị đe dọa cùng lúc bởi lạm phát và suy thoái. Nhưng vào đầu thập niên 1980,
khi hệ số P/E giảm xuống chỉ còn 8 lần ở Mỹ (và ở châu Âu cũng vậy), giúp tạo ra
cơ hội mua vào tốt nhất cho các nhà đầu tư trong thế kỷ XX. Tương tự, khi hệ số P/E
tăng lên trên 20 lần trong suốt các thời kỳ kinh tế bong bóng năm 1929, 1987, và
cuối thập niên 1990, sự đảo ngược rõ ràng đã diễn ra sau đó.
