Xu hướng giá quay về mức trung bình sau khi bị định giá quá cao có thể đã làm
cho những người tham gia cuộc chơi sợ hãi và thường dẫn đến một quá trình tích lũy
đưa thị trường xuống thấp dưới giá trung bình. Tất nhiên, nếu điều này không xảy ra
và thị trường đôi khi không sụt giảm dưới giá trị trung bình trong quá khứ thì giá trị
trung bình sẽ tăng lên theo thời gian. Nếu giá trung bình trong quá khứ được tính
toán dựa trên dữ liệu 100 năm thì xu hướng tăng giá sẽ rất chậm. Nhưng nếu giá
trung bình được tính trên một khoảng thời gian ngắn hơn, ví dụ như trong 20 năm thì
nó có thể dao động rất nhiều khi thị trường đang lên.
Tuy nhiên, tại sao giá trị trung bình lại không nên thay đổi? Không phải chính các
thị trường và điều kiện đã thay đổi hay sao? Đây chính là những gì mà những người
lạc quan đã tranh luận trong suốt các thời kỳ phát triển vượt bậc, như đã được liên
tục ghi nhận trong các nghiên cứu về bong bóng kinh tế. Trong suốt thời kỳ bong
bóng chứng khoán của thập niên 1990, vấn đề này đã xảy ra khi hệ số P/E có thể dễ
dàng tăng lên 50, ám chỉ rằng chỉ số Dow Jones đã là 30.000 điểm, khiến người ta
cho rằng việc nắm giữ một danh mục đầu tư đa dạng hóa hiện nay dễ hơn nhiều so
với trong quá khứ và với danh mục như vậy thì rủi ro là khá thấp.
Hoặc liên quan
đến các thị trường nhà ở, mức lãi suất thực tế thấp kết hợp với các tranh luận về nhu
cầu gia tăng về nhà ở đã được sử dụng để biện minh cho kỳ vọng rằng sự tăng
trưởng vốn tiếp tục cao, để từ đó bào chữa cho một con số lợi nhuận thấp.
Các tranh luận như vậy thường có lý và nhờ vậy có vẻ rất đáng tin cậy. Và việc
thay đổi hoàn cảnh thường xuyên có thể làm dao động giá trị thích hợp của một lĩnh
vực cụ thể hoặc của thị trường chứng khoán hay một phần của thị trường nhà ở trong
một khoảng thời gian dài. Tuy nhiên, thị trường được xem xét càng rộng lớn thì càng
có nhiều khả năng là giá trị trung bình cũ, xét về mặt đánh giá, sẽ thống trị và cuối
cùng thị trường sẽ quay lại mức đó. Hơn thế nữa, ngay cả khi giá trị trung bình có
biến động đi nữa thì các dao động mà chúng ta thường quan sát cũng có nhiều khả
năng lớn hơn mức biến động của giá trị trung bình. Ví dụ như hệ số P/E trung bình
trong khoảng thời gian 2000-2050 có thể sẽ cao hơn con số của thời kỳ 1900-2000.
Nhưng tôi sẽ rất ngạc nhiên nếu nó tăng lên hơn 17-18 lần. Vì vậy, chúng ta vẫn có
thể tin rằng mình đang ở giai đoạn bong bóng, nếu chúng ta thấy hệ số này là 25 lần
hay cao hơn và chúng ta nên bắt đầu quan tâm nếu nó chuyển sang 20 lần. Tương tự
như vậy, lợi nhuận cho thuê nhà có thể tiếp tục thấp hơn các số liệu trong quá khứ,
nhưng tôi chắc chắn rằng nó không thể giảm xuống còn một nửa kỳ trước.
XU THẾ GIÁ QUAY VỀ MỨC TRUNG BÌNH KHÔNG PHẢI LÀ NGẪU
NHIÊN
