Anh buồn quá ra đi đến một cây đa ngồi khóc, khóc đoạn bỏ về, rồi sợ lệnh
quan lại phải ra đi, cứ dùng dằng như thế đến mấy lần. Cuối cùng anh đành
phải đi. Trên cây đa có con ma thấy vợ anh đẹp bèn hóa thành anh chàng
đêm lại mò vào. Người đàn bà hỏi: - "Sao lại về?". - "Quan bảo ta không
phải ra trận". Hai bên ăn ở với nhau ít lâu thì cuộc chiến tranh kết thúc,
người chồng thật trở về. Vợ kinh ngạc không biết trong hai người ai là
chồng thật của mình. Hai người đàn ông tranh cãi. Việc đưa lên quan. Quan
tòa bối rối tra hỏi người vợ, người vợ cũng không biết sao mà khai. Án
đành xếp lại. Người chồng thật buồn quá bỏ đi lang thang gặp một con thỏ
kể chuyện cho thỏ nghe. "Đừng lo, thỏ bảo, để tôi sẽ giúp". Bèn đến bảo
quan tòa. "Vụ án này chưa xong. Hãy lấy một cái lọ bảo ai chui vào được
thì người ấy là chồng". Nghe quan phán thế, người chồng giả rất vui mừng.
"Ta sẽ thắng". Bèn thu mình chui vào lọ. Thỏ bảo nút chặt lọ lại vứt xuống
sông và nói: "Đó là ma, còn người thật thì không thể chui vào được". Rồi
anh chàng dắt vợ về, còn thỏ thì lại lên rừng [4] .
Người Lào cũng có một truyện như truyện vừa kể:
Một người kêu kiện với quan về một con ma (phi) hóa thành hình dạng
giống người ấy, tranh mất vợ. Quan tòa phán rằng vợ sẽ về với người nào
chui được vào một cái lỗ nhỏ (có người kể là cái ống tre). Trong khi chồng
thật khóc lóc thì con ma vội vã hóa phép thu nhỏ lại chui vào. Quan có đủ
bằng cớ để trả người vợ cho người chồng thật [5] .
Cả hai truyện có lẽ xuất phát từ nguồn gốc một truyện của Ấn-độ:
Một người Bà-la-môn rất nghèo, phải bán xới kiếm ăn để mẹ và vợ ở nhà.
Trong khi đó, một hung thần hóa thành hình dạng người chồng, làm bộ trở
về nhà báo hai người đàn bà rằng mình đã tìm được cách mưu sinh.
