KHẢO DỊ
Truyện này đã được tín đồ đạo thần tiên uốn nắn để đề cao tư tưởng thoát
ly. Truyền kỳ tân phả và Bích câu kỳ ngộ khi kể truyện này đã chịu ảnh
hưởng nhiều của tư tưởng đó.
Ở đây chúng tôi dựa vào lời kể của nhân dân, không có thơ từ xướng họa
giữa hai.nhân vật, không có việc hai thị nữ đi theo Giáng Kiều, cũng không
có việc Giáng Kiều khuyên chồng học đạo tiên. Việc Tú Uyên xé rách tranh
cũng do nhân dân kể, không có trong các sách trên.
Loại mô-típ người bí mật hiện ra từ một vật nào đó, quét dọn nhà, làm cơm
canh sẵn rồi lại thu hình chui vào, nhiều truyện cổ tích của ta và của các
dân tộc đều có, tuy rằng có biến dạng nhiều hay ít. Trong truyện Tấm Cám
(số 154, tập IV), Tấm từ trong quả thị bí mật ra dọn cơm cho bà già, truyện
Lấy chồng dê, truyện Sọ dừa (số 128, tập III), Người lấy cóc (số 126, tập
III) cũng gần như vậy.
Trong Sưu thần ký có truyện Nàng tiên trong vỏ ốc:
Một người nghèo khổ sống một thân một mình, thường khẩn Long Vương
để được số phận khá hơn. Một hôm, nhặt được một vỏ ốc rất đẹp. Như
truyện trên, cô gái trong vỏ ốc cũng bí mật chui ra nấu ăn quét dọn cho anh
khi anh vắng mặt. Cho đến một hôm, anh về đột ngột bắt gặp, nàng nói
mình là con gái Long vương vâng lệnh cha lên giúp đỡ. Rồi nàng biến mất.
Từ đó mỗi lần anh túng thiếu thì thấy trong vỏ ốc có tiền. Khi anh chết, vỏ
ốc cũng biến mất [2] .
