1. Truyện Phương Chính Học: Phương Chính Học đời Nguyên, khi người
ông nội mất sắp đào huyệt cất đám thì đứa con (tức bố Phương Chính Học)
đêm nằm mộng thấy một bà già hiện ra bảo: - "Chúng tôi ở đây đã lâu, xin
ông thư thả cho chúng tôi di chuyển đi một nơi khác, rồi hãy đào". Người
con tỉnh dậy không biết thế nào cả. Ngày hôm sau những người đào huyệt
thấy một ổ rắn rất nhiều con, bèn dùng gậy đánh chết tất cả. Lúc ấy con dâu
người chết (tức mẹ Phương Chính Học) đang có mang. Bà ta bỗng thấy một
luồng hắc khí bay vào nhà nơi mình ngồi. Khi Phương Chính Học sinh ra
có cái lưỡi giống lưỡi rắn. Về sau Phương Chính Học cũng bị vạ diệt tộc,
người ta cho đó là do đàn rắn thác sinh vào Phương Chính Học để báo thù.
2. Truyện Ngô Trân: Ngô Trân đời Tống có lần đóng quân đất Thục cho
người khai phá khu rừng rậm ở Kim Bình, vì sợ nơi ấy là chỗ ẩn nấp của
giặc cướp. Lệnh đốt rừng sắp thi hành, bỗng có một bà già dắt con đến cửa
dinh kêu rằng: - "Nghe nói tướng quân sắp cho đốt quả núi này. Đó là quân
lệnh tôi không dám ngăn trở. Nhưng mẹ con tôi ở đây đã lâu, xin tướng
quân cho thư thả một chút để cho chúng tôi dời đi nơi khác đã". Ngô Trần
thét mắng mụ già, mụ ra đi còn nói: - "Nếu tướng quân không nghe, sẽ bị
diệt cả họ!". Ngô Trân giục quân cứ đốt. Ngày hôm sau họ thấy ở trong núi
có hai con rắn chết. Nhưng trong khi lửa bốc cháy thì một luồng hắc khí vọt
bay về phía Đông Nam đúng vào lúc con dâu nhà Ngô Trần đẻ ra Ngô Hy
(theo Giang hồ kỷ văn) [5] .
Chúng tôi ngờ rằng truyện Rắn báo oán của ta chủ yếu chịu ảnh hưởng từ
hai truyện trên. Và như chúng tôi đã có dịp phân tích, đây là câu chuyện do
tầng lớp nho sĩ bịa đặt ra nhằm huyền thoại hóa tấn thảm kịch của người
anh hùng Nguyễn Trãi, xóa mờ sự thật về tấn thảm kịch ấy, để có một cách
giải thích hợp với lý trí trước cái chết oan khốc của một người như ông và
cả dòng họ ông. Chính vì vậy, câu chuyện có những nhân tố hoang đường,
thậm chí còn xuyên tạc hình ảnh một nhân vật tài hoa như Thị Lộ. Tuy
