KHẢO DỊ
Truyện trên nhắc đến một số phong tục tín ngưỡng ngày xưa, trong đó có
phản ánh một loại mâu thuẫn trong gia đình phụ hệ phong kiến: người con
gái ra đi lấy chồng cầm như cắt đứt quan hệ với gia đình bố mẹ đẻ.
Việt-nam còn có truyện Của để bán, một dị bản của truyện trên:
Một phú hộ có con gái lấy chồng xa làng đã có cháu ngoại. Một hôm ông
đến chơi nhà rể. Như đoạn đầu của truyện Ông già họ Lê, rể bảo con đi gọi
ông về ăn cơm. Nhưng đứa bé chỉ gọi có ông nội nó, ông ngoại hỏi: - "Sao
cháu không gọi cả hai ông?" - "Người ta bảo đi gọi ông nội". Cũng như
truyện trên, giận con gái và rể, phú hộ trở về bảo vợ: - "Có con gái tức là
không có gì cả, cậy mình ở nhà để tôi đi kiếm đứa con" - "Để tôi kiếm cho
một người làm lẽ". Ông già không chịu. Ra đi, đến đâu ông cũng rao: - "Ai
muốn mua ta làm cha không?". Ông giả điếc trước những lời cười cợt, vẫn
đi và rao không mệt mỏi. Cuối cùng cũng có một cặp vợ chồng nghèo đón
ông vào hỏi giá rồi chồng bảo vợ đi vay năm quan trao cho ông già. Được
vợ chồng chăm sóc, và lũ con -vì cặp vợ chồng này có mấy người con - coi
mình như ông nội, phú hộ ngày ngày ăn no ngủ kỹ.
Hai vợ chồng nuôi bố nuôi bị khánh kiệt. Bèn bán một đứa con. Khi nói
cho ông biết, ông cũng mặc kệ; năm quan vẫn cất dưới gối không động đến.
Lại đến lượt bán đứa con thứ hai, rồi chồng tự bán mình. Ông già vẫn tỏ ra
không quan tâm. Sau hai năm hết ăn, một hôm phú hộ bảo dâu đưa mình
đến nhà chồng đang bị cầm cố (ở đợ), nói với chủ: - "Xin phép ông cho con
