KHO TÀNG TRUYỆN CỔ TÍCH - Trang 435

Nhưng Tô thị không bằng lòng. Cuối cùng nàng kết duyên với người học
trò, nuôi chồng ăn học. Đình trưởng giận để bụng, nhân dịp vua bắt lính,
bèn bắt người chồng phải đi. Đằng đẵng bao nhiêu năm trời không thấy
chồng về, mặt khác bị đình trưởng éplấy mình, Tô thị hóa điên. Một hôm
lên núi Tam-thanh trông chồng như mọi ngày, rồi không về nữa. Khi mọi
người biết thì đã hóa thành đá.
Nguyễn Thúc Khiêm đã dựa vào cốt truyện này để viết thành một vở chèo
nhan đề là Tô thị chết đắng anh Kỳ lừa (Nam phong, 1929).
b) Phạm Duy Khiêm thì kể có khác ở đoạn đầu, dùng số mệnh làm chủ đề:
Xưa, trong một làng thượng du có hai anh em mồ côi ở với nhau. Người
anh hai mươi tuổi, còn em gái lên bảy tuổi. Một hôm có ông thầy số đi qua
đoán cho người anh rằng: Số anh phải lấy em ruột làm vợ, không thế nào
cưỡng được.
Hắn cầm lấy lá số ngày đêm khổ tâm vì số mệnh ác nghiệt. Cuối cùng, một
hôm hắn đưa em lên núi, rồi nhân lúc bất ngờ, giáng cho em một nhát búa
ngã lăn ra. Đoạn, hắn thay tên đổi họ rồi trốn đi rất xa trong bao nhiêu năm
trời. Cho đến khi yên lặng mới trở về Lạng-sơn lập nghiệp. Còn cô em sau
khi bị anh chém thì nằm chết ngất. Nhờ có một bọn cướp cứu cho sống lại
rồi cô được họ nuôi ở trong rừng. Cho đến lúc bọn cướp bị đuổi khỏi sào
huyệt cô mới được trở về. Bơ vơ không biết nương tựa ai, cô được một
người lái buôn nhận làm con nuôi. Rồi về sau hai người lấy nhau mà không
biết là anh em.
Mãi đến một hôm vợ phơi thóc, chồng thấy vết sẹo, hỏi rõ mới hay. Chồng
lẳng lặng tìm cớ bỏ đi biệt. Vợ ở nhà trông đợi mỏi mắt, rồi hoa đá trên núi,
v.v... (Truyền thuyết của đất nước thanh bình).
[4] Về sự tích sao hôm vàsao mai, người Trung-quốc kể: gia đình Cao Tân
có hai đứa con thường coi nhau như kẻ thù. Nhưng cuộc xung đột của họ
đến tai hoàng đế. Hoàng đế bèn chia rẽ họ ra bằng cách giao cho hai người
hai phần việc ở hai xứ khác nhau. Sau khi chết, họ hóa làm hai ngôi sao lúc
đầu ở gần nhau, nhưng Ngọc hoàng tỏ ý làm cho họ ngày càng xa dần, cho
đến không thể gặp được nhau. Đó là sao hôm và sao mai. (Theo Duy-mu-
chiê (Dumoutier), sách đã dẫn).