Ông từ hỏi: - "Tội của nó như thế nào?" - "Nó bị kết án là "dưới trăng bỏ
vợ, trước sân đòi nhà, chưa làm nên đã thất đức"[2]. Bây giờ nó không
được hưởng phúc nữa".
Quả nhiên người học trò đó thi mãi không đỗ, muốn nối duyên lại với vợ cũ
cũng không được. Cửa nhà hắn ngày một sa sút dần. Do đó mà có câu tục
ngữ: "Chưa đỗ ông nghè đã đe hàng tổng"[3].
KHẢO DỊ
Có người kể hơi khác về chi tiết: Người học trò đi qua cổng đền, ở đó có
hai con chó đá đều vẫy đuôi mừng, hỏi thì đáp là vì biết ông sắp sửa đỗ ông
Nghè. Từ đó người học trò ấy luôn luôn dọa dẫm những người không vừa ý
mình. Về sau, hắn gặp chó không vẫy đuôi nữa. Chó bảo: vì ông ăn ở xấu
nên Thiên đình không cho đỗ, bây giờ chỉ có cách làm việc thiện mới thay
đổi được ý trời. Một hôm hắn qua sông thấy một bầy kiến trôi giữa dòng
nước, bèn lội xuống vớt tất cả lên. Nhờ thế về sau hắn lại đậu.[4]
Có hai truyện khác nội dung gần giống với truyện trên:
Truyện Hai anh em họ Lê ở Thần-đầu: Xưa có hai vợ chồng một người tiều
phu họ Lê. Vì nghèo khổ cô đơn nên bị bọn hương lý trong làng đối đãi rất
tệ: phu phen sưu dịch lúc nào cũng tróc vào họ, hơi chậm một tý là bị
chúng đánh phạt. Tức mình, vợ chồng cầu khẩn mong có một mụn con để
