Truyền thuyết cổ tích xuất hiện vào thời kỳ nào?
Như ai nấy đều biết, truyền thuyết cổ tích xuất hiện không cùng một thời
với thần thoại. Nếu chủ đề của thần thoại thường thiên về giải thích tự
nhiên, mô tả cuộc đấu tranh giữa người và tự nhiên là chủ yếu, thì trái lại,
chủ đề của truyền thuyết cổ tích thường thiên về giải thích xã hội, mô tả
chủ yếu cuộc đấu tranh giữa người với người. Ấy là vì, thần thoại xuất hiện
vào một thời kỳ mà mâu thuẫn sau đây nổi lên hàng đầu: con người sống lệ
thuộc vào tự nhiên mà lại có khát vọng chinh phục tự nhiên. Trái lại, cổ tích
cũng như truyền thuyết xuất hiện vào lúc con người nói chung đã lợi dụng
được ít nhiều năng lượng của tự nhiên, nhưng lại vấp phải mâu thuẫn giữa
người với người trong sản xuất. Hình thái xã hội mà truyện cổ tích phản
ánh, sức sản xuất đã tương đối cao, đời sống con người đỡ chật vật hơn
trước, tri thức phát đạt, tình cảm phong phú, nhất là cuộc đấu tranh giai cấp
đã có phần gay go quyết liệt.
Nói một cách khác, những truyện cổ dân gian được sáng tác sau thời kỳ
nguyên thủy, có nội dung xã hội khác biệt rõ với những truyện ra đời từ
trước thời kỳ đó. Mác nói: "Khi con người đã có thể khống chế được thực
sự những lực lượng tự nhiên thì thần thoại sẽ biến mất". Có nghĩa là khi mà
chủ nghĩa thần linh không còn ngự trị lên mọi lĩnh vực của ý thức; khi trình
độ hiểu biết của con người đã được nâng cao; con người đã tìm được quy
luật của một số lớn hiện tượng tự nhiên, biết dùng cái nhân này để tạo
