105
Nhưng người ñàn bà ấy vốn là ñức Phật Quan âm hiện hình xuống thử lòng
người ñệ tử khổ tu ñó; bấy giờ lại hiện nguyên hình và cất tiếng bảo chàng:
- Nhà ngươi vẫn chưa thực tâm nhẫn nhục, như thế thì tu gì mà tu. Có tu hú!
Bất Nhẫn thẹn quá ñành cúi ñầu nhận lỗi.
Phật bà Quan âm sau ñó bắt Bất Nhẫn hóa thành một giống chim mà người ñời
sau quen gọi là chim tu hú. Họ bảo thứ chim ñó vào khoảng cuối hè sang thu hay
xuất hiện, ñúng vào lúc xảy ra câu chuyện giữa Bất Nhẫn với Phật bà
1
.
KHẢO DỊ
Truyện này có thể bắt nguồn từ một phật thoại hay ngụ ngôn nhà chùa.
Nhưng nó ñã ñược nhân dân thêm thắt và truyền tụng khá phổ biến. Thi sĩ
Trần Kế Xương ñã diễn tả ñoạn ñầu theo ñiệu lục bát thành truyện thơ nhan ñề
là Năng Nhẫn Bất Năng Nhẫn hành
2
. Trong ca dao Việt-nam có một bài kể nỗi
oan của con chim chích mái, cũng rút từ truyện cổ tích trên:
Ông Tô Tử lên chơi trên ñỉnh núi,
Thấy hai vợ chồng con chim chích,
Chín tháng mười ngày ñủ cánh mọc lông,
Vợ ñể con cho chồng, bay ñi kiếm chác;
Lạ thung thổ, mồi thời không ñược,
Bước chân ra về thấy nhện chăng tơ.
Mảng vui chơi bắt nhện nào ngờ,
Khi âm tối, hoa sen cụp lại.
Chồng thì mong, con thì bỏ ñói,
Hết dỗ ñứng dỗ ngồi, ra ngõ liền trông.
- Kìa kìa gái năm con chửa hết lòng chồng,
Còn say ñắm về bên hoa nguyệt.
- Tôi thề có trời xanh nước biếc,
Núi non thề với nước non,
1
Theo lời kể của người Hà-tĩnh và theo Pháp-Á tạp chí.
2
Xem sách Vị thành giai cú tập.
