1494
MỘT VÀI KÍ ỨC VỀ ANH TÔI
Thời gian và tuổi tác ñã xóa ñi nhiều kỷ niệm, nên giờ ñây ngồi nhớ lại cho hết
những gì ñã xảy ra trong mấy chục năm gắn bó thân thiết giữa hai anh em chúng
tôi thật không phải dễ. Nhưng thật tình, nghĩ về người anh trai thứ Nguyễn Đổng
Chi (mà tên quen thuộc vẫn gọi trong nhà là Gióng), hình ảnh vẫn thường hiện
ra trong trí là một dịp Tết nào ñấy cách ñây dễ ñã 55 năm, chúng tôi cùng ở
trong phòng học - một căn buồng rộng, trước cửa có dòng chữ "Mộng Thương
thư trai", hai bên tường là những giá sách chất cao ñến trần - anh tôi sau hai
ngày mồng một và mồng hai phải tiếp khách lu bù ñang tranh thủ ngồi trước
chiếc bàn gỗ lim to và dày lại lúi húi lật ñi lật lại mấy tập sách chữ Hán và dùng
cuốn từ ñiển Hán-Việt của cha tôi soạn, vừa tra vừa ñọc rất chăm chú, còn tôi thì
duỗi dài trên chiếc ghế ngựa - chiếc ghế dài ñóng bằng nhiều thanh gỗ, nếu rút
chốt có thể choãi ra, giúp ta trong tư thế nửa nằm nửa ngồi thoải mái - ñọc mấy
tờ báo Thiếu nữ (La Fillette) và Thanh Nghệ Tĩnh tân văn anh tôi vừa mang ở
Vinh về mấy hôm trước, trong khi ngoài vườn là vô số loài hoa ñang nở: hoa
hồng, hoa thược dược, hoa hải ñường, xen lẫn hoa dong riềng ñỏ tươi, hoa cải
vàng lấm tấm... cùng với những cây ổi, cây nhãn, cây bưởi, cây dưa ñang ñâm
những cành nhánh sum suê. Và gió ngoài cánh ñồng thổi qua hai cửa sổ mở rộng
ñưa vào mùi hương tháng Giêng ẩm ướt, nồng nàn... Đấy là ngôi nhà "Chi gia
trang" của gia ñình chúng tôi mới dựng lên trước ñấy một năm ở làng quê, ngôi
nhà từng nổi tiếng một thời, là nơi mở rộng cửa cho mọi người dân trong vùng
ñến ñọc sách, là nơi ñã tổ chức những cuộc họp bí mật của Nhóm thanh niên cứu
quốc Can-lộc trong những năm 1943-45, dẫn ñến cuộc khởi nghĩa cướp chính
quyền huyện ngày 15-VIII-1945
1
một ngày sớm nhất trong toàn tỉnh, cũng là nơi
rồi ñấy sẽ chứng kiến những bước chân thăng trầm, những bão tố dữ dội, làm
xiêu liêu cả mấy anh em chúng tôi.
Tôi ñể ý thấy anh tôi ñang ngồi chăm chú vào trang sách bỗng hình như
thoáng nhìn thấy một cái gì, thế là anh vụt ñứng ngay dậy, ñóng chặt một cửa
phòng thông ra sân bên trái, và ñứng án trước một cửa phòng khác thông vào
buồng giữa, miệng huýt một ñiệu sáo khác thường. Lập tức hai chú chó vện và
chó ñen của nhà nghe tiếng sáo từ ñâu xông vào với dáng dữ tợn, cánh cửa liền
ñóng lại. Thế rồi anh tôi vừa ñiều khiển hai con chó chạy sục sạo từ góc này ñến
góc kia, vừa dùng một chiếc que dài xoi ñi xoi lại phía sau các tủ sách. Bỗng
chốc một chú chuột nhắt từ dưới tủ chạy vọt ra, con chó vện chồm tới. Một tiếng
"chít" vang lên, chuột ñã lọt vào giữa hai mõm chó. Cửa lại ñược mở ra, và anh
tôi vừa cầm cái ñuôi con chuột bé tí mang ñi vứt vừa cười với tôi. Bấy giờ tôi
1
. Theo ý kiến chính thức của Huyện ủy Can-lộc thì cuộc khởi nghĩa này nổ ra vào ngày 16-
VIII-1945.
