276
Anh ta về nhà chưa ñược bao lâu thì bỗng một hôm ñược sứ Trung-quốc tìm
ñến tận nhà ngỏ lời mời mọc khẩn khoản. Số là trong cung cấm của hoàng ñế
Trung-quốc vừa xảy ra một mẻ trộm rất lớn. Nhiều món bảo vật quý giá nhất
trần ñời ñều bị bọn người táo gan lấy mất. Nhiều thầy bói ñược vời ñến cung
nhưng chả nên tích sự gì cả. Nay nghe tiếng có thầy hít Việt-nam ñại tài nên
phái sứ giả sang mời tìm hộ. Nếu tìm ñược bảo vật, hoàng ñế sẽ ban tứ rất hậu.
Anh chàng lần này lại lo sốt vó, có thể nói hơn cả mấy lần trước. Vừa qua một
khúc sông, anh ta ñã nhảy ngay xuống nước ñịnh tự vẫn như lần trước. Không
ngờ người ta lại cứu ñược lên. Nhưng lần này không hiểu anh ta nhảy thế nào
mà khi lên bị sứt một một bên mũi. Hồi tỉnh lại, anh chàng chỉ cái mũi sứt nói
với sứ giả Trung-quốc rằng: - "Tôi nhờ có cái mũi này mới làm ăn ñược. Nay
con cá nóc ñã cướp mất sự mầu nhiệm của tôi rồi, còn gì mà sang nữa". Sứ giả
không biết nói thế nào, ñành phải ñể cho anh ta trở lại nhà
1
.
KHẢO DỊ
Nhiều người chỉ kể có một phần của truyện trên: hoặc kể phần ñầu nhưng
không nói ñến việc hít, mà chỉ nói ñến một nhành tre ñể anh chàng cầm về, nói
là có phép tìm ra vật giấu kín, hoặc kể phần cuối nhưng thay cho "Bụng làm Dạ
chịu là "Quýt làm Cam chịu", v. v... Truyện của ta tương tự với khá nhiều truyện
của các dân tộc trong nước và trên thế giới.
Trước hết là truyện của dân tộc Vân-kiều. Thầy mo ngửi, cũng có một nhân
vật vì trót giả ñiên lừa vợ và cả làng rằng mình có phép dùng mũi hít có thể tìm
ra vật bị mất. Cũng gần như truyện của ta, ñầu tiên anh tìm cho vợ một dụng cụ
làm cỏ mà anh cố ý giấu ñi một nơi. Sau ñó, anh tìm ra chum bạc của bố vợ chôn
ở gốc mía (do anh ñến nhà nấp kín một chỗ nghe ñược). Nhưng khác với truyện
của ta, anh lần lượt giải ñáp ñúng hai cuộc ñố với hai bọn lái buôn bằng cách
trước khi vào cuộc, cải trang tới làm quen với họ, ñể tìm ra ñiều bí mật. Cuộc ñố
thứ nhất là bắt hai con mèo buộc vào cổ hai con voi, xem con nào ñực con nào
cái. Cuộc thứ hai ñem một khúc gỗ chỉ ñàng nào gốc ñàng nào ngọn, v. v... Anh
ñều thắng lợi và chiếm ñược của cải hàng hóa bộn bề. Nhà vua cũng nghe tiếng
anh, triệu về không phải ñể tìm bảo vật bị mất mà ñể bắt anh trị một con hổ dữ.
Anh ñi cùng với một toán lính, nhưng vừa thấy hổ thì ñã chết ngất. Bọn lính
ñuổi hổ ñi, ném anh vào giữa một bụi tre rồi bỏ về. Tỉnh dậy anh thấy hổ gầm
ghè xung quanh bụi tre. Chờ khi hổ ngồi thò ñuôi vào bụi, anh lẳng lặng chẻ lạt,
dùng lạt buộc ñuôi hổ vào gốc tre. Hổ lồng lộn vẫn không rút ñược ñuôi, lại bị
anh thò dao cắt mất dái, lăn ra chết. Thế là anh trở về tâu vua ñã giết ñược hổ và
1
Theo Lăng-ñờ (Landes), sách ñã dẫn, và Trương Vĩnh Ký: Chuyện ñời xưa.
