277
cải chính cái tin chết ngất do bọn lính tung ra; anh nói lúc ñó mình nằm xuống
làm phép, v. v... Lần thứ hai vua bắt anh cầu ñảo gọi mưa, làm ñược vua sẽ
nhường ngôi cho, nếu không thì chém ñầu. Anh trở về hoảng quá, ñi cả ra khố.
Không ngờ nước ñái rơi vào ñầu một con cóc. Cóc sợ anh xối nước mặn vào
hang của nó, xin tha, và báo cho anh biết ngày nọ tháng nọ sẽ mưa lụt. Anh về
bày ñàn làm bộ cầu cúng, quả nhiên có mưa to. Vua giữ lời hứa nhường ngôi
1
.
Thứ hai là truyện của ñồng bào Tày:
Khọn, một anh chàng chỉ có một con trâu, một hôm không biết chăn thế nào
ñể trộm lấy mất. Anh bèn chặt một ống cọn
2
rồi về bảo với vợ rằng mình ñã ñổi
trâu lấy cái ống này có phép tìm ra vàng bạc. Vợ về mách bố, bố sợ rể có phép
lấy mất vàng bạc của mình, bèn mang chôn giấu ban ñêm. Không ngờ chàng rể
ñã ngồi rình trên ngọn cây, thấy hết. Nhân bố vợ thách tìm của, Khọn bèn làm
bộ nhờ cái ống mà phát hiện ra những của cải ñó, và ñược bố vợ chia cho một
nửa.
Sau ñó vua mất cái ấn vàng, ñòi Khọn - bấy giờ ñã nổi tiếng - ñến tìm. Cũng
như truyện của ta, ngồi trên kiệu về cung, Khọn than thở: - "Thằng ñầu chết,
thằng bụng cũng hết sống". Không ngờ ăn trộm ấn vàng lại là hai người khiêng
kiệu; thấy anh nói thế tưởng anh ñã biết, vội lạy anh ñể anh giấu ñi cho. Do ñó
mà Khọn tìm ra ấn và ñược vua thưởng hậu.
Nhưng rồi về sau Khọn thấy phải tống khứ cái ống nguy hiểm có thể làm anh
mất ñầu. Một hôm anh làm một mâm cỗ linh ñình ñặt sẵn trong hang kín.. Rồi
anh nói với một bọn lái trâu về sự mầu nhiệm của cái ống có thể làm ra cơm
rượu. Bọn lái trâu thấy anh gõ vào ống và thấy có cơm rượu thật, bèn gạ ñổi ñàn
trâu. Dĩ nhiên là Khọn ưng thuận
3
.
Đồng bào Tày còn có truyện một người dốt ñặc cán mai nhờ may mà ñỗ
Trạng. Tất cả những hành ñộng của Trạng ñều là nhờ vợ vô tình làm cho, mà kết
quả, tiếng khen lại dồn vào Trạng. Sau ñó một hôm, Trạng ñược làng cử ñi ñánh
chiêng làm lễ cầu mát. Trạng cột một sợi dây vào chân nhờ vợ giật ñể ra hiệu
ñánh cho ñúng lễ nghi: không ngờ người ta ñi lại vấp dây lia lịa. Tưởng vợ nhắc,
Trạng cũng vội ñánh chiêng lia lịa. Dân ñang ngơ ngác vì thấy Trạng ñánh loạn
xạ thì bỗng thấy sau xóm có ñám cháy, nên cho là Trạng tiên tri ñánh chiêng cho
dân di chữa cháy.
Phần sau cũng như truyện trên, nghe nói Trạng tiên tri, vua bèn cho gọi về
triều ñể tìm cái ấn vàng. Trạng lo quá bảo vợ: - "Thôi ñêm nay ta quyết tử cho
1
Theo Mai Ván Tấn. Truyện cổ Vân-kiều.
2
Ống cọn: ống của bánh xe tưới nước, bánh xe này nhờ sức ñẩy của dòng nước mà tự ñộng
quay.
3
Theo Truyện cổ dân gian Việt-nam, tập II.
