313
Nghe người mối kể lại anh chàng vừa buồn vừa thẹn. Qua ngày hôm sau, anh
ta thưa với mẹ:
- Mẹ cứ tin ở con, con sẽ ñi lập nghiệp ñể kiếm tiền về cưới vợ cho mẹ xem.
Nói rồi bỏ nhà ñi biệt.
Lại nói chuyện cô gái phú ông thấy cha không thuận lấy làm buồn rầu, chưa
biết tính thế nào. Đang cơn phiền muộn lại nghe tin người yêu ñi mất, nàng vô
cùng chua xót. Nàng ñâm ra tưởng nhớ anh chàng chống ñò không có cách gì
nguôi ñược. Dần dần vì thế sinh bệnh. Phú ông cố tìm thầy chạy thuốc nhưng
người nàng ngày một gầy mòn. Nụ hoa mới nẩy cành không ngờ ñã sớm héo tàn
và rơi rụng. Phú ông thương tiếc sai người hỏa táng theo như lời trối của con.
Khi gạt ñống tro của người bạc mệnh, người ta tìm ñược một khối bằng cái ñấu,
ñỏ như son và trong suốt như thủy tinh. Phú ông ñưa về rồi sau ñó thuê thợ tiện
tiện thành chén trà dùng làm ñồ thờ con gái. Mỗi lần pha nước vào chén trà,
người ta thấy có bóng anh con trai chống ñò ngang ở trong ñó. Biết là con gái
chết vì tương tư anh học trò khó ñến hỏi ngày nọ, phú ông rất lấy làm hối hận.
*
* *
Anh chàng họ Nguyễn cất chân ra ñi với hai bàn tay trắng. Trải qua khá nhiều
ngày gian truân, cuối cùng anh làm môn khách cho một ông quan trấn tướng của
triều ñình ñóng ở Cao-bằng. Anh là người có nhiều tài nên dần dần lấy ñược
lòng tin cậy của chủ. Anh ñã giúp chủ nhiều việc quan trọng ở biên thùy rất ñắc
lực, và cũng do ñó kiếm ñược rất nhiều tiền. Sau ba năm anh ñã ñể dành ñược
300 lạng vàng. Thấy trong tay ñã có ñủ tiền ñể cưới người yêu, một hôm anh xin
phép trấn tướng trở về quê hương.
Trên ñường về, anh chàng họ Nguyễn lòng mừng khấp khởi. Không ngờ khi
về ñến nhà thì nghe tin người yêu ñã không còn nữa. Anh sang nhà phú ông,
nước mắt ñầm ñìa cả tay áo gấm. Phú ông hết lời từ tạ rồi ñưa chén trà cho anh
xem. Nghe kể chuyện, anh chàng lại càng thổn thức. Nhưng khi những giọt nước
mắt rơi vào chén, chén tự nhiên tan ra huyết ướt ñẫm cả tay.
Từ ñó xuất hiện câu ca dao:
Nợ tình chưa trả cho ai,
Khối tình mang xuống tuyền ñài chưa tan
1
.
1
Theo Lan trì kiến văn lục của Vũ Nguyên Hanh và Thực nghiệp dân báo (1924).
