314
KHẢO DỊ
Truyện trên rất giống với truyện Trương Chi.
Ngày xưa có một cô gái tên là Mỵ Nương nhan sắc xinh ñẹp con một ông thừa
tướng. Nàng ở trong một ngôi lầu gần bờ sông. Bấy giờ có một chàng trai con
nhà thuyền chài, tên là Trương Chi, cứ ngày ngày ñến thả lưới ở khúc sông ñó.
Chàng mặt mũi xấu xí nhưng có tiếng hát rất quyến rũ. Mỗi khi chèo thuyền,
tiếng hát của chàng cất lên văng vẳng làm cho Mỵ Nương nghe mà mê mệt. Có
một dạo Trương Chi không ñến ñánh cá ở khúc sông ñó, Mỵ Nương trở nên sầu
tư. Ít lâu sau, chàng lại ñến. Mỵ Nương lại vui vẻ mở cửa sổ trông xuống và lắng
nghe tiếng hát. Dần dần nàng ñâm ra say mê anh chàng thành bệnh tương tư,
thuốc thang chữa mãi không khỏi. Cả nhà lấy làm lo lắng vì bệnh ngày một
nặng. Thừa tướng tra gạn, biết chuyện, bèn cho người ñi gọi Trương Chi vào
dinh. Chàng ngồi sắc thuốc và hát cho nàng nghe. Mỵ Nương nhìn thấy mặt
chàng xấu xí bèn sượng sùng lảng tránh. Từ ñấy nàng tự nhiên khỏi bệnh và
cũng không tương tư nữa.
Nhưng lại ñến lượt Trương Chi phải lòng Mỵ Nương. Giận cho duyên phận
hẩm hiu, chàng nhảy xuống sông tự tử. Hồn Trương Chi nhập vào cây bạch ñàn
ñược thừa tướng vô tình mua về, sai tiện làm một bộ ñồ trà. Mỗi lần rót nước
vào chén, người ta thấy trong ñó có bóng dáng anh chàng ñánh cá ngày xưa. Mỵ
Nương cầm chén, nhớ ñến chuyện cũ rưng rưng giọt lệ. Khi bị những giọt nước
mắt của Mỵ Nương rơi vào
1
, tự nhiên cái chén tan ra nước.
Người Cham-pa cũng có truyện Anh chàng mê công chúa:
Xưa có một người ñàn bà nghèo có một người con trai. Nhà của họ ở gần cung
vua. Anh chàng thường ngày trông thấy những nàng công chúa ñi dạo trong
vườn ngự và ñâm mê nàng công chúa thứ ba trẻ nhất và ñẹp nhất. Một hôm hắn
xin mẹ kiếm cho một con trâu trắng ñể hắn kiếm cách gần gũi nàng. Được trâu,
hắn cưỡi lên lưng ñi vào vườn ngự cho ăn cỏ. Công chúa thấy con trâu lạ thích
mắt, ra nhìn và làm quen với anh chàng, tặng anh một cái nhẫn.
Nhưng cuối cùng biết không thể lấy ñược nhau, người con trai sinh ra ốm
tương tư. Bệnh ngày càng nặng. Thấy mẹ ñi tìm thầy pháp, hắn trối: - "Không có
thần nào làm ñau cả ñâu mẹ ạ! Chỉ vì con mê nàng công chúa nên mới như thế
này. Khi con chết mẹ nhớ móc lấy buồng gan phơi khô rồi bỏ vào trong một cái
hộp cất ñi một chỗ". Nói xong hắn chết.
1
Theo Truyện Trương Chi. Nhà in Phúc Chi xuất bản. Theo Sử Nam chí dị và Truyện cổ tích
Việt-nam (của Nguyễn Bính) thì Trương Chi không nhảy xuống sông. Chàng thất tình thành
bệnh mà chết. Được 3 năm người ta bốc mả thấy một khối bằng quả cam trong như thủy tinh.
Sau ñó thừa tướng trông thấy mua về sai tiện làm chén uống nước.
