326
ống lại nhà Nam. Thấy ñòn ống nặng, Nam bổ ra ñược bạc, từ ñó sẵn vốn, làm
ăn ngày một thịnh lên. Khi thấy bạn khá, Đông lại giả nghèo ñến chơi. Nam sợ
bạn kể việc ñòn ống, bèn giết chết lôi ra sau vườn vùi lại rồi trồng cây lên cho
mất tích.
Vợ Nam sinh ra 1 con trai. Khác với ñứa bé con Ất ở truyện trên, nó suốt ngày
khóc nhè. Và khi biết nói, nó luôn mồm chửi cha mắng mẹ, dỗ mấy cũng không
nghe. Lớn lên, nó bảo cha mẹ muốn khỏi bị chửi thì ñem lên quan mà từ, nếu
không, còn khốn với nó nhiều nữa. Và cũng như truyện trên, khi gặp quan nó tố
cáo tất cả tội lỗi của cha mẹ. Khi nó về nhà cũ thì người cháu ñã 30 tuổi
1
.
Về chủ ñề hết lòng giúp bạn vốn liếng nhưng bị bạn phản bội, người Nghệ-an
còn kể một truyện khác, giống mở ñầu mà khác kết thúc như sau:
Có hai người bạn ở cách tỉnh, một giàu một nghèo. Cũng như truyện trên,
người giàu cho người nghèo vay 300 quan làm vốn. Sau 3 năm không thấy bạn
ñến, người giàu ngờ bạn thất cơ lỡ vận rồi không dám ñến nhà, bèn giắt 3 thỏi
bạc ñịnh giúp nữa nếu bạn quả làm ăn thất bại. Đến nơi mới biết tình hình của
bạn không như mình tưởng. Về phần người kia, thấy bạn ñến sợ bạn ñòi nợ cũ,
bèn phục rượu say, giết chết, ñem vùi sau hồi nhà, rồi trồng lên ñó một cây quỳ.
Không ngờ cây quỳ mọc tốt một cách lạ thường, hoa nó to bằng cái nón. Thiên
hạ lấy làm lạ rủ nhau ñến xem. Vợ người chết lúc ấy ñang ñi tìm chồng, nghe
nói hoa lạ cũng vào xem. Vừa ñến nơi thì tự nhiên hoa héo, cây ñổ, bị người kia
bắt vạ kiện lên quan. Quan về khám cho ñào gốc thấy có xác người còn có cả 3
thỏi bạc. Người vợ lăn ra khóc nói chồng tôi ñây rồi. Bèn kể ñầu ñuôi cho quan
nghe. Quan sai gông lại ñể chờ ngày ra pháp trường
2
.
Về hình ảnh ông ñầu thai sinh ra cháu, sách Lan trì kiến văn lục có truyện
Nguyễn Khắc Hoành:
Làng Mìn (Hưng-yên) có một người tên là Nguyễn Khắc Hoành lấy vợ sinh
ñược một người con trai ñặt tên là Khoan. Khoan lớn lên thông minh học rất
giỏi. Năm 20 tuổi thi ñậu ông nghè. Vinh quy cùng với vu quy một ngày, nỗi
sung sướng của gia ñình ấy kể sao cho xiết.
Năm con nghè Khoan lên 6 tuổi thì Nguyễn Khắc Hoành chết. Khắc Hoành
ñược vua Diêm Vương cho ñầu thai làm con một người mõ ở làng Dương Trạch.
Đứa bé này sinh ra không biết nói nhưng lại biết mọi việc của kiếp trước. Một
hôm - lúc ñó ñứa bé ñã lên 6 tuổi - làng Dương Trạch làm ñình, ñịnh rước nghè
Khoan ñến làm lễ cất nóc, lúc cha ñứa bé rao làng ñể cho dân tình mang cờ quạt
ñi ñón ông nghè thì tự nhiên ñứa bé nói lên ñược. Nó bảo cha nó: - "Cha ñi
mượn một cái sập, một chiếc chiếu cạp ñiều về kê giữa nhà cho con". Người mõ
1
Theo Thực nghiệp dân báo (1923).
2
Bản khai làng Vĩnh-an.
