345
(Về những truyện rắn ñền ơn bằng cách truyền cho phép màu biết tiếng loài
vật, xem Khảo dị truyện Sự tích con dã tràng, số 15, tập I).
Sách Sưu thần ký Trung-quốc (thế kỷ thứ V) cũng có kể truyện một ông quan,
một hôm thấy ở bờ ruộng một con rắn bị thương. Ông dừng lại một lát ñể thăm
rồi nhỏ vào miệng rắn một giọt thuốc mà ông ta mang theo. Lành rồi, rắn mang
ñến tặng viên quan một hòn ñá quý.
Trong sách Dị uyển của Lưu Kính Thúc ñời Tống cũng có nói ñến truyện một
con chuột biết ơn. Đời Cảnh Bình có lụt dâng lên xứ Đồng Dương, nhân dân dắt
díu nhau chạy. Trong ñó có một người là Thái Hỉ Phu dọn nhà lên một ñống cao
sau chùa. Ông thấy một con chuột to cũng tránh lụt trốn dưới giường. Thương
hại cùng cảnh ngộ, ông không giết nó mà còn cho nó ăn thức ăn thừa. Sau ñó trở
về làng, con chuột mang ñến cho ông một cái gói bọc giấy ñỏ trong có nhiều hạt
ngọc quý.
Tóm lại, loại truyện có hình tượng con rắn ñền ơn kẻ cứu nó bằng cách tặng
một viên ngọc quý (hay vị thuốc thần,...) hầu như phổ biến ở các dân tộc trên thế
giới.
Cũng hình tượng cứu vật ñược ơn, còn có một loạt truyện của các dân tộc, nội
dung nói về việc liều mình cứu những con vật gặp nạn hiểm nghèo mà không
cần biết ơn, hoặc ñược trả ơn một cách vô tình. Các truyện này, theo nhà nghiên
cứu truyện cổ tích Ben-phây (Th.Benfey) thì chịu ảnh hưởng của một phật thoại
(Phật - tiền kiếp - cắt thịt mình cho một con chim cắt ñể chuộc ñời sống một con
bồ câu sắp bị cắt mổ).
Ví dụ truyện của Tiệp-khắc [cũ] (Tchécoslovaquie) ở Bô-hêm (Bohême) có
kể một nhân vật cứu một tổ kiến sắp bị tiêu diệt vì nạn cháy. Lại giết con quạ
của mình ñể nuôi hai con quạ bị ñói. Rồi lại bỏ tiền chi tiêu ñi ñường ñể chuộc
một con cá từ tay người ñánh cá và thả nó về biển,...
1
Đoạn nói về anh chàng xuống chơi thủy phủ, xem thêm truyện Thạch sanh (số
68), truyện Con chó, con mèo và anh chàng nghèo khổ (số 92), và truyện Giáp
Hải (số 149, tập IV).
Xem thêm một loạt truyện khác nói về việc cứu vật nhưng ñược trả oán trong
Khảo dị truyện Người học trò và con hổ (số 160, tập IV).
1
Ben-phây (Th.Benfey). Năm sách dạy trẻ.
