Tô Đông Pha đưa ra một số ví dụ để chứng minh quy luật liên tưởng của
mơ:
Một người chăn dê nằm trên bãi cỏ, dê ở bên cạnh là những con có đầu,
có đuôi và 4 chân. Anh ta nghĩ nếu nó to hơn, cao hơn một chút thì sẽ giống
như con ngựa, có thể cưỡi được.
Ngựa có thể kéo xe. Từ ngựa anh ta lại nghĩ đến các loại xe. Một số xe
của các vương công đại thần có lọng che. Cuối cùng anh nằm ngủ, mơ thấy
một chiếc xe có lọng đẹp, chung quanh có người theo hầu, bản thân trở
thành vương công ngồi trong xe rất oai phong.
Do đó, Tô Đông Pha có được kết luận về nguyên nhân của mơ.
Tô Đông Pha kế thừa và phát triển quan điểm truyền thống về nguyên
nhân tâm lý của các giấc mơ đời xưa, ông không chỉ cho rằng “nguyên
nhân” và “tưởng tượng” là hai nhân tố tâm lý lớn nhất để sản sinh ra giấc
mơ mà còn nói rõ mối quan hệ giữa “tưởng tượng” với nguyên nhân. Bất
cứ sự liên tưởng, tưởng tượng nào trong mơ cũng có nguyên nhân. Như
giấc mơ vương công của người chăn dê là do tiếp xúc với dê hàng ngày rồi
từ sự liên tưởng của “cái tâm” mà dẫn đến.
