gây ra đau khổ, kẻ nào chịu đựng đau khổ giỏi nhất sẽ chiến thắng, ta không
thể mơ ước một thế giới tốt đẹp hơn và nghĩ rằng thiên hạ sẽ cho không chỉ
vì ta đòi hỏi nó, những kẻ kia không bao giờ nhượng bộ đâu, ta phải chiến
đấu thôi, và một khi đã hiểu điều này thì đâu có gì khác nhau giữa người già
hay em bé, giữa bạn hay thù, ta đang vỡ đất mà, phải như thế thôi, và không
có cách nào làm việc này mà không đau đớn. Và khi mọi sự có vẻ ghê tởm
quá thì chúng tôi đã có niềm mơ tưởng của mình che chở cho, chúng tôi biết
là cái giá phải trả dù cao đến đâu, cái phần thưởng sẽ cực kỳ lớn lao, bởi vì
chúng tôi chiến đấu không phải vì một nắm tiền, hay vì một thửa ruộng để
cày, hay vì một lá cờ, chúng tôi chiến đấu cho một thế giới tốt đẹp hơn, bà có
hiểu ý nghĩa của việc này không? Chúng tôi đang mang trở lại cho hàng triệu
con người một cuộc sống đàng hoàng, và cái khả năng được hạnh phúc,
được sống và chết với phẩm giá, không bị chà đạp hay bị khinh miệt, chúng
tôi chẳng là gì cả, nhưng họ, họ là tất cả, hàng triệu con người mà, chúng tôi
có mặt là vì họ, thế đấy, dù một đứa bé gục chết bên tường, hay mười đứa,
hay một trăm, việc phải làm là vỡ đất ra và chúng tôi đã làm việc này, hàng
triệu đứa bé khác trông chờ chúng tôi làm và chúng tôi đã làm, có lẽ bà
nên...
- Ông tin thế thật à?
- Đương nhiên là tôi tin.
- Sau bao nhiêu năm nay ông vẫn còn tin thế à?
- Tại sao tôi lại không nên tin?
- Chiến tranh, các ông thắng mà. Thế giới này, theo ông, có vẻ tốt đẹp hơn
không?
- Tôi không bao giờ tự hỏi mình điều đó.
- Không thật vậy đâu. Ông đã tự hỏi mình điều đó cả nghìn lần, nhưng ông
sợ trả lời. Như ông đã tự hỏi mình cả nghìn lần chuyện ông làm tôi hôm đó ở
Mato Rujo, chuyện đánh nhau tiếp trong khi chiến tranh đã chấm dứt,
