những buổi dạy học thế này để kiếm chác ít nhiều của đám sinh viên nghèo
khổ, ông thấy mình sống trong cái thành phố nhỏ bé gọn gàng này dưới gót
một tên bạo ngược lớn hơn bất cứ kẻ nào ở châu Âu. Có thể tính lầm lì của
ông che giấu sự khinh miệt đối với loài người đã từ bỏ những giấc mơ tươi
đẹp của tuổi trẻ và giờ đây lại đắm mình trong vũng bùn biếng nhác an
nhàn, hoặc có thể ba mươi năm cách mạng này đã dạy ông rằng con người
chưa đủ điều kiện để được hưởng tự do và ông cho rằng ông đã hy sinh cả
cuộc đời theo đuổi một cái chẳng đáng tìm. Hoặc có thể ông đã kiệt sức, chỉ
còn dửng dưng chờ đợi cái chết đến giải thoát cho mình. Một hôm với tính
bộc trực của lứa tuổi mình, Philip hỏi thật ông đã sống cùng với Garibalđi
không. Ông thầy già có vẻ không chú ý mấy đến câu hỏi, hoàn toàn thản
nhiên trả lời bằng một giọng khẽ khàng như thường lệ.
- Vâng, thưa ông.
- Người ta nói ông tham gia Công xã?
- Người ta bảo thế à? Thế nào, ta phải tiếp tục làm việc chứ.
Ông mở sách ra và Philip bẽn lẽn, bắt đầu dịch đoạn văn mà chàng đã
chuẩn bị.
Một hôm, ông Ducroz có vẻ đau đớn lắm, khó nhọc lắm ông mới lê được
lên bao nhiêu bậc thang để phòng vào Philip, khi đến nơi, ông ngồi phịch
xuống, nhợt nhạt, nhăn nhó, trán lã chã mồ hôi. Ông cố gắng bình tĩnh lại.
- Em sợ thầy ốm mất - Philip nói.
- Không có vấn đề gì đâu.
