đúng, chưa được; những việc nên và không nên làm.
Kỹ năng giáo dục trẻ 5-6 tuổi
Trẻ 5-6 tuổi đã hình thành nhân cách. Trẻ đã biết được khả năng, phẩm
chất của mình; hiểu được thái độ của những người xung quanh; có phản xạ
vui buồn về thành công và thất bại, về ưu khuyết điểm của bản thân, về những
khả năng và sự bất lực, song khả năng hiểu chỉ ở mức độ đơn giản.
Ở tuổi này, trẻ cũng nhận biết được giới tính của mình, là trai hay gái. Lúc
này, hành vi của người lớn có tác động rất lớn đến trẻ, ví dụ trẻ sẽ bắt chước
nếu thấy cha hút thuốc lá. Muốn trẻ sau này không nghiện thuốc thì người cha
phải bỏ thuốc lá. Trong tình huống này, bỏ thuốc lá là một kỹ năng giáo dục
trẻ.
Trẻ 5-6 tuổi bắt đầu hành động có mục đích, biết lập ra kế hoạch theo thời
gian gần và không gian hẹp, song trẻ chưa có khái niệm kiểm soát thời gian
và không gian, vì thế trẻ chỉ hành động theo bản năng mà chưa biết đánh giá
kết quả. Do vậy, phải tập cho trẻ biết chờ đợi, kiềm chế hành vi, lời nói bộc
phát. Muốn vậy, cần tổ chức trò chơi có luật chơi, nhờ đó mục đích thô sơ
(chơi) có thể trở thành kỹ năng sống, ví dụ chơi đi bộ qua đường có đèn tín
hiệu xanh vàng đỏ, chỉ được đi khi đèn xanh… Tập cho trẻ như vậy là bước
đầu chuyển trí tuệ của trẻ thành ý chí.
Việc hình thành tư duy logic cũng xuất hiện ở tuổi này. Trẻ có thể lĩnh hội
được một số khái niệm khoa học đơn giản, ví dụ khi dạy trẻ biết vệ sinh sạch
sẽ thì nên kèm lời giải thích ích lợi của việc ấy; tại sao phải tiết kiệm, tiền của
cha mẹ do đâu mà có… Có thể dạy cho trẻ nhận diện mặt chữ, con số, đọc
chữ, đọc một số từ… nhưng không cho trẻ học chương trình lớp một, tức là
không cho trẻ học sớm. Học sớm sẽ làm trì trệ tâm lý trẻ. Ở tuổi 5-6, cha mẹ
nên giúp trẻ rèn tính tự lập qua các trò chơi; làm việc phải tới nơi tới chốn và
có kết quả cụ thể. Cũng nên giáo dục trẻ một số khái niệm khoa học đơn giản
như vi trùng, vệ sinh, phòng bệnh, phòng hỏa hoạn… để trẻ làm quen với
cuộc sống và thế giới xung quanh.
Chú ý đừng để trẻ “khôn trước tuổi” vì trí tuệ phát triển nhanh hơn cảm
xúc. Nếu giáo dục trí tuệ nhiều hơn hành vi thì sẽ vô tình đẩy trẻ vào tình
huống “thừa trí tuệ, thiếu năng lực” khiến trẻ mất cân bằng trong cuộc sống.
Khi trẻ hiểu biết mà không làm được sẽ bị mất cân đối giữa trí tuệ và cảm
xúc. Nếu cứ để tự do phát triển trí tuệ mà không kiểm soát trí tuệ, trí tuệ
không hài hòa với cảm xúc, trẻ sẽ dễ sinh hư, ví dụ trẻ nghiện game mà không
có tiền (chưa làm ra tiền) sẽ dẫn tới hành vi ăn cắp, ăn trộm, thậm chí ăn
cướp. Trẻ hư đa phần có trí tuệ cao hơn năng lực hành vi, xem thường lao
động chân tay, hưởng thụ sớm trong khi năng lực kiểm soát hành vi còn quá
thấp, ví dụ chưa làm ra tiền mà đã biết “chơi sang”.
Tóm lại, kỹ năng giáo dục trẻ 0-6 tuổi là kỹ năng dạy trẻ nên người. Ông
cha ta nói: “Dạy con từ thuở còn thơ”, còn nhà sinh lý học người Nga Pavlov
cho rằng: “Trẻ sơ sinh đến ngày thứ ba mới bắt đầu dạy dỗ là đã chậm mất hai
ngày”.
Việc giáo dục cho trẻ phải bắt đầu từ 0 tuổi là việc cần thiết và đúng đắn.
Không nên lo lắng giáo dục sớm sẽ ảnh hưởng đến bộ não của trẻ, song nếu
giáo dục không có kỹ năng thì “lợi bất cập hại”. Kỹ năng giáo dục cho trẻ 0-6
90
