Ngay từ đầu tháng Bảy 1941, chính phủ đã cho thông báo sự thành lập của
Đội quân Tình nguyện. Ai cũng có thể tham gia tổ chức này, thậm chí kể cả
những người không thể phục vụ thường xuyên hoặc những người đã bị rút
khỏi danh sách nhập ngũ vì có những khả năng đặc biệt (tôi cũng nằm trong
số này). Người sĩ quan tuyển quân ghi tên tôi vào một sư đoàn dân quân dự
bị mới thành lập, chỉ huy bởi những hạ sĩ quan và những người đã từng
nhập ngũ. Số người đăng ký trong danh sách của sư đoàn chỉ đủ để lập
thành một trung đoàn duy nhất. Những sĩ quan thừa lại, bao gồm cả tôi,
được gửi tới một trung tâm huấn luyện dự bị đặt tại một trường học trên
đảo Krestovsky. Chúng tôi cùng học chung với những nữ y tá đang gần kết
thúc khóa học của mình. Đang trong thời chiến, mọi chuyện đều được tha
thứ, do đó bạn có thể dễ dàng hình dung điều gì đã xảy ra nơi đây.
Mỗi ngày chúng tôi đều chờ đợi để nghe thấy tin tức về cuộc tổng phản
công của quân đội ta, nhưng chúng tôi đã phải đợi một thời gian thật dài.
Vào đầu tháng Tám một sĩ quan của đơn vị thiết giáp nọ xuất hiện tại sư
đoàn chúng tôi. Anh ta tới để hỏi xem những ai đã từng làm quen với thao
tác trên máy vô tuyến của xe tăng. Khi còn ở trong khóa huấn luyện quân
sự dự bị năm 1939, tôi đã từng học chúng và tôi cho rằng mình có thể làm
được những gì anh ta yêu cầu. Nhưng mong ước được thực sự tham gia
chiến đấu của tôi cuối cùng vẫn không thành hiện thực. Một lần nữa tôi lại
bị đưa vào đơn vị dự bị, có điều lần này là một đơn vị xe tăng dự bị. Tôi trở
thành trung đội trưởng trung đội thông tin của cả một trung đoàn xe tăng
hạng nặng đóng tại Đại học Bách khoa Leningrad.
Tới đầu tháng Chín bọn Đức đã chiếm được Shlisselburg, cắt đứt mối liên
lạc đất liền giữa Leningrad và phần còn lại của tổ quốc. Đã có rất nhiều
cuốn sách mô tả về nạn đói, cái giá lạnh và những hành động anh hùng của
