- Cacxtơ: Nước ta có nhiều khối đá vôi rộng lớn tạo
nên các dạng địa hình cacxtơ độc đáo, những đỉnh núi dốc
đứng trơ trụi, những thung lũng, những cánh đồng cacxtơ,
những hang động kì thú. Ta sẽ dành hẳn một mục riêng để
nói về loại địa hình đặc biệt này.
NGUỒN CỦA CHÌM GIẤU TRONG LÒNG ĐẤT
Tại sao có mỏ quý trong lòng đất? Đó cũng là những bí
ẩn mà bao thế hệ các nhà khoa học trên thế giới tìm cách
khám phá.
Trước tiên nói về loại mỏ sinh ra từ bên trong lòng
đất, gọi là "mỏ nội sinh", ở bên dưới vỏ Trái đất có các lò
macma nóng chảy chẳng khác gì lò luyện đan của Thái
Thượng Lão Quân trong thần thoại. Cái mớ hổ lốn nóng
bỏng bị nén chặt ấy chứa đủ thứ nguyên tố. Một khi vỏ Trái
đất bên trên bị xô đẩy, xuất hiện các khe nứt, thì những
dòng dung nham lập tức có cơ hội xuyên lên. Nhiều trường
hợp nó chưa tới được mặt đất mà chỉ xuyên đến một mức
nào đó thì đã nguội lạnh đi, tạo thành các khối đá xâm
nhập, như đá granit (hoa cương), đá xienit. Giữa khối đá,
các khoáng vật được kết tinh thành tinh thể như thạch anh,
íenspat, mica, nhưng chúng vẫn chỉ là khoáng vật tạo đá
nằm sít sịt nhau, ít thành mỏ quặng. Trong khi ở phần bên
rìa, quá trình hạ nhiệt dần dần theo từng giai đoạn đã tạo
điều kiện cho những tinh thể kết tinh thành các loại quặng
khác nhau, như quặng thiếc, chì, kẽm, hay kim loại tự sinh
^26
