How to Get Rich (without getting lucky)
99
Một trong những vấn đề ấy là “Principle – Agent”. Một người sẽ đưa ra những
nguyên tắc, còn một người sẽ là người đứng ra đại diện cho những nguyên tắc ấy.
Bạn chọn cách suy nghĩ và hành động như thế nào thì đời sẽ ngã theo hướng ấy.
42.2 A principal’s incentives are different than an
agent’s incentives - Phần thưởng cho một người làm
chủ khác hẳn phần thưởng cho một nhân viên.
Tôi có thể tóm tắt vấn đề "Principle - Agent" bằng câu nói nổi tiếng của Napoleon
hay Julius Caesar:
"Nếu bạn muốn mọi chuyện xong xuôi, hãy đích thân làm. Nếu không thì cử một
người khác làm".
Câu này có nghĩa là: Nếu bạn muốn làm gì đó một cách chuẩn chỉ thì tốt nhất là
nên tự làm; vì những người khác sẽ không có đủ sự quan tâm như bạn đâu.
Thời nay, vấn đề "Principal - Agent" xuất hiện nhan nhản khắp nơi. Trong kinh tế vi
mô, người ta cố gắng khái quát hóa nó thế này: Phần thưởng cho một người làm
chủ khác hẳn với phần thưởng của một người làm nhân viên, thế nên người làm
chủ sẽ luôn muốn những gì tốt nhất cho việc kinh doanh và sẽ cố gắng kiếm được
nhiều tiền nhất có thể. Người làm công cơ bản thì sẽ làm lấy lệ, chỉ cần người chủ
nhìn thấy ổn là được, người ta sẽ làm sao để cá nhân họ có lợi ích nhiều nhất, tạo
được nhiều mối quan hệ tốt hơn hay kiếm được nhiều của riêng hơn chẳng hạn.
Bạn sẽ thấy vấn đề này rất rõ trong những công ty đại chúng được vận hành bởi
một CEO từ bên ngoài, vấn đề của những công ty này là chả ai thật sự sở hữu nó
cả, chả ai trong công ty chiếm nhiều hơn 1% cổ phần cả. Người CEO sẽ bắt đầu
nắm hết quyền, cho những người thân cận lên chiếm hết những ghế quan trọng và
họ sẽ bắt đầu phát hành quyền quyền chọn mua cổ phiếu giá rẻ cho chính họ,
hoặc thực hiện nhiều giao dịch mua lại cổ phiếu, vì lúc này thù lao của họ gần như
phụ thuộc hoàn toàn vào giá cổ phiếu.
42.3 If you can work on incentives, don’t work on
anything else - Hãy chỉ để nhân viên làm việc dựa trên
các biện pháp khuyến khích, khen thưởng
Nhân viên luôn có cả ngàn cách để lừa bất kỳ hệ thống nào, việc này làm cho
chuyện thiết kế ra một hệ thống khuyến khích khen thưởng là rất khó. Charlie
Munger đã từng nói, "Bạn có thể chỉ cần cải thiện cơ chế khen thưởng thôi là quá
đủ rồi".
