lại làm giảm năng suất. Nó chỉ giải thích tại sao năng suất không gia tăng cùng
lúc hay cũng nhanh như thay đổi công nghệ.
Cũng có sự trùng hợp là còn 1% tăng năng suất chưa giải thích được trong khi
nghiên cứu về nguồn gốc làm tăng năng suất trong những năm 1950 và 1960. Khi
tổng kết tất cả các bổ sung về vốn, kỹ năng và những cải tiến về kết hợp công
nghiệp thì năng suất đúng ra chỉ tăng 2%/năm nhưng thực tế lại tăng đến
3%/năm. (Theo thuật ngữ kinh tế, có 1% cao hơn dự tính dựa trên gia tăng các
yếu tố sản xuất đầu vào).
Để giải thích cho 1% này, nhiều nhà kinh tế đưa ra khái niệm tiến bộ về tri
thức có thể trực tiếp làm tăng năng suất, không lệ thuộc vào việc tăng kỹ năng và
vốn nhanh hay chậm. Không phải tiến bộ về tri thức nào cũng cần phải tiếp thu
trước khi sử dụng. Học cách tổ chức tốt hơn một nhà máy, sử dụng công nhân và
thiết bị hiện có là một ví dụ.
Điều thực sự xảy ra là 1% năng suất cao hơn dự liệu trong những năm 1960 và
được xem phần đóng góp của tiến bộ về tri thức đã biến mất. Nếu loại nó ra khỏi
phần phân tích, năng suất trong những năm 1990 cũng tăng trưởng theo đúng tỷ
lệ dự liệu với những bổ sung về vốn và kỹ năng. Nếu chúng ta bỏ qua sự biến mất
kỳ bí của tỷ lệ tăng trưởng dư thừa đó thì vẫn còn hai điều bí mật nữa: tại sao việc
phát hiện ra sự cắt giảm lao động và sự thay đổi công nghệ có tính chất cách
mạng lại không có ảnh hưởng gì đến việc tăng năng suất?
Ở đây người đi tìm kho báu khả dĩ có hai lời giải. Có thể không có kho báu
trong ngôi mộ. Dò theo khả năng này, người tìm kho báu trở lại xem xét việc
giảm biên chế và thay đổi công nghệ trong những năm 1990 để giải thích tại sao
hai sự kiện này không đem lại kết quả mong muốn. Khả năng thứ hai là có kẻ
trộm đào mồ: có ai đó đã trộm kho báu từng chôn trong kim tự tháp.
Khi không tìm thấy kho báu trong các kim tự tháp thật tại Ai Cập, các nhà
khảo cổ biết rằng kho báu đã bị trộm từ thời xa xưa. Thường người ta tìm thấy
dấu vết của kẻ trộm còn lưu lại trong mộ trải qua hàng nghìn năm. Nhưng cho dù
không thấy dấu vết đi nữa thì người ta cũng biết rằng mộ đã bị trộm. Kho báu đều
được chôn trong tất cả các ngôi mộ. Người Ai Cập đã làm như vậy. Nếu không
còn kho báu, có nghĩa là đã bị trộm.
Trong cuộc thám hiểm kim tự tháp giàu có của chúng ta, chúng ta cũng đoan
chắc rằng đã có kẻ trộm. Việc giảm biên chế là có thật. Hàng triệu công nhân đã
