Molière
Lão hà tiện
Dịch giả: Tuấn Đô
Tiểu dẫn
Nguyên tác Tiếng Pháp: L' Avare ( 1668)
Lão hà tiện diễn lần đầu ngày 9 tháng chín năm 1668 trên sân khấu của
Hoàng cung (Palais - Royan).
Molie sắm vai Arpagông. Lúc đầu, công chúng có vẻ không hoan nghênh
lắm. Khán giả đã quen với cái ước lệ là vở kịch, dù bi kịch (tragédic) hay
hỷ kịch (comédie), đều phải viết bằng văn vần, còn văn xuôi chỉ dành cho
loại hài kịch (farce) và những trò hề bouffonnerie. Chính Môlie trước đó
cũng vẫn tôn trọng ước lệ này và hầu hết những vở hỷ kịch dài của ông dài
đều viết bằng văn vần (như Gã Tactuyf, Kẻ ghét đời, Trường học làm vợ,
v.v...). Bỗng nhiên thấy một vở hỷ kịch năm hồi viết bằng văn xuôi, khán
giả có phần nào bị ngỡ ngàng, nên tỏ thái độ e dè lạnh nhạt. Vở hỷ kịch
năm hồi đầu tiên mà Molie viết bằng văn xuôi, là Đông Juăng (1665), cũng
đã bị thất bại, và theo nhà văn hào Voute (thế kỷ XVIII) thì chính là vì vở
ấy đã viết bằng văn xuôi.Bây giờ đến vở Lão hà tiện cũng gặp số phận
buồn tẻ đó.
Một lý do nữa khiến cho công chúng của khu Hoàng - cung không được
thỏa mãn, là nội dung buồn thảm của vở kịch, vốn là hỷ kịch, đáng lẽ phải
làm vui cho người xem như những vở kịch trước của Môlie, mặc dầu tác
giả cho ta thoáng thấy những cái xấu xa của con người, nhưng bao giờ ông
cũng vẫn đem cái tài hoạt bát của người viết kịch vui để che giấu cái vẻ
đáng buồn của cuộc đời. Nhưng vở này lại khiến cho người ta não lòng
trông thấy cảnh gia đình Arpagông, bố thì ham mê tiền bạc một cách cực
kỳ ích kỷ tàn nhẫn, con cái thì do tính xấu của bố xui nên hoang phí, hỗn
hào đối với người bố không còn là bố nữa; ngoài ra không có một nhân vật
nào đáng gọi là chính diện, làm cho người ta vui lòng được thấy con người
tốt đẹp, để quên cái ấn tượng não nùng kia. Công chúng đến với Môlie chờ
