16
Hiểu về Khổ
(Khổ là cách tạm dịch chữ dukkha. Dukkha thì bao hàm rất nhiều ý nghĩa về
khổ và bất toại nguyện.)
Khổ dính vào da và thấm vào thịt; từ thịt thấm vào tận xương. Nó giống như
con mọt trên cây đục khoét từ vỏ, vào trong thịt gỗ, từ gỗ vào lõi, cho đến khi cây
chết.
Khi chúng ta sinh ra và lớn lên, khổ thấm sâu vào bên trong. Cha mẹ sinh ra
chúng ta, dạy chúng ta cách tham muốn và giữ lấy mọi thứ, coi mọi thứ là quan
trọng, dạy chúng tin rằng ta là những ‘linh hồn’ cố định và những của cải vật chất
là của ta. Từ lúc sinh ra ta đã được dạy về cách sinh tồn như vậy. Chúng ta nghe
đi nghe lại, được dạy đi dạy lại về cách tranh đấu, cách tham chấp, cách giữ lấy
những thứ gọi là của ta, và điều đó đã thấm sâu vào tim ta như những cảm giác
thường trực. Ta được dạy phải lấy, đạt, và có nhiều thứ, tích lũy nhiều thứ và giữ
chặt chúng, coi chúng là phần quan trọng của đời sống và chúng là của ta. Đó là
cách cha mẹ chúng ta biết và họ đã dạy cho chúng ta làm theo. Do vậy, như lẽ
truyền thừa, những điều đó đã thấm sâu vào xương tủy chúng ta.
Khi chúng ta muốn thiền tập và nghe những lời chỉ dạy về tâm linh, ta nghe
rất khó hiểu. Chúng ta được sư thầy dạy dẹp bỏ những cách nghĩ và cách làm cố
hữu sai lạc đó, nhưng khi nghe vậy, mọi thứ cứ như nước đổ lá môn, chẳng bao
giờ thấm vào tim ta.
Rồi chúng ta tiếp tục đi chùa, đọc sách, nghe giảng đủ thứ. Khi đọc và nghe
thì thấy có lý, nhưng ngay sau đó chẳng thấm gì vào tâm can. Giống như trận đấu
quyền anh dai nhách. Ta đánh liên tục vào đối thủ, nhưng chẳng bao giờ hạ gục
được người đó. Tâm trí chúng ta bị dính nặng vào tà kiến thân kiến, về một cái
‘ta’ là tất cả. Bậc hiền trí đã từng nói giang sơn còn dễ chuyển dời hơn là cái ‘ta’
của một người.
Chúng ta có thể dùng chất nổ công phá để phá núi dời non. Nhưng chao ôi,
lòng người khó đổi, đụng chạm đến cái ‘ta’ là xảy ra chuyện lớn ngay. Những tư
