Quý vị có thể so sánh việc huấn luyện cái tâm giống như việc dạy dỗ một
đứa trẻ. Ta không thể nào thúc ép một đứa trẻ chưa biết nói phải tiếp thu trí thức
một cách nhanh chóng khác thường, vượt trên cái khả năng bình thường của nó.
Bạn đâu có thể bắt đứa trẻ phải học nói một đống câu chữ trong một ngày, bởi lúc
đó sự chú-tâm của nó vẫn còn quá ít ỏi, dù bạn có nói có giảng bao nhiêu thì sự
chú-tâm của nó vẫn chỉ bấy nhiêu đó, cho nên nó đâu tiếp thu được nhiều hơn.
Tâm của chúng ta cũng vậy. Đôi lúc cần phải khen ngợi khuyến khích,
nhưng đôi lúc phải nên cứng rắn răn đe. Tâm giống như một đứa trẻ: nếu chúng
ta cứ la mắng nạt nộ nó, đứa trẻ sẽ không tiến bộ hay khôn lớn đúng theo ý ta
đâu, ngay cả khi nó muốn làm theo ý ta. Nếu chúng ta thúc ép nó nhiều quá, điều
đó sẽ phản tác dụng, bởi nó còn thiếu sự hiểu biết và kinh nghiệm, cho nên nó sẽ
tự nhiên đi lệch khỏi con đường đúng đắn mà bạn đang uốn ép nó. Nếu quý vị tu
kiểu thúc ép khép khuôn cái tâm như vậy, thì quý vị đang đi sai đường sai đạo, đó
không phải là cách tu đúng đắn (sammā patipadā), không phải là cách tu dẫn đến
sự hiểu biết giác ngộ. Cách tu tập (patipadā) là gì? Đó là chỉ về cách huấn luyện
và hướng dẫn ba thứ: thân, lời nói và tâm. Ở đây tôi chỉ đang nói riêng về việc
huấn luyện cái tâm.
Đức Phật đã dạy rằng việc huấn luyện cái tâm gắn liền việc hiểu-biết cách
dạy chính mình và cách đi ngược lại những tham muốn của mình. Quý vị phải
dùng những phương tiện thiện khéo khác nhau để chỉ dạy cái tâm, bởi nó luôn
dính theo những trạng thái buồn vui, sướng khổ, này nọ. Đó là bản chất của một
cái tâm chưa giác ngộ-- nó giống như đứa con nít. Cha mẹ phải dạy nó nói, bởi
cha mẹ biết nói và biết nhiều hơn nó. Cha mẹ luôn ở vị trí nhìn thấy chỗ thiếu sót
ngu dốt trong sự hiểu biết của đứa bé, bởi cha mẹ biết nhiều hơn nó. Việc huấn
luyện cái tâm là như vầy. Khi bạn có sự tỉnh-giác về chữ ''Buddho'' thì tâm sẽ
khôn khéo hơn và có được một mức độ biết tinh tế hơn bình thường. Sự tỉnh giác
này cho phép bạn nhìn thấy những tình trạng của tâm và nhìn thấy luôn chính cái
tâm; bạn có thể nhìn thấy trạng thái của tâm ngay giữa tất cả mọi hiện tượng đang
diễn ra. Nếu làm được như vậy (có sự tỉnh giác), thì theo một cách tự nhiên bạn
sẽ có khả năng dùng những kỹ năng thiện khéo để huấn luyện cái tâm. Dù bạn có
bị dính vào nghi ngờ hay một loại ô nhiễm khác trong tâm, bạn có thể nhìn nó chỉ
như một hiện tượng của tâm đang khởi sinh trong tâm, và nó cần phải được điều
tra và đối trị ngay trong tâm.
