3.2.4. Quản trị doanh nghiệp
A. Trách nhiệm hữu hạn
Ngày nay chúng ta có xu hướng coi nguyên tắc trách nhiệm hữu hạn là
đương nhiên. Nhưng vài thế kỷ sau khi nó xuất hiện của vào thế kỷ XVI,
nhằm phục vụ những dự án thương mại trên quy mô lớn, rủi ro cao (Công ty
Đông Ấn của Anh là một ví dụ điển hình), vẫn có nhiều thái độ ngờ vực đối
với vấn đề này.
Nhiều người tin rằng điều đó dẫn tới rủi ro quá cao (điều mà ngày nay
chúng ta gọi là “rủi ro đạo đức”) cả với người sở hữu lẫn người quản lí.
Người ta coi nó như một thiết chế phá hoại ngầm – cùng với lòng tham –
của một điều mà sau này được coi là một trong những cơ chế chính của chủ
nghĩa tư bản, cụ thể là nỗi sợ thất bại và cảnh bần hàn, nhất là khi mà luật
phá sản lúc đó rất khắc nghiệt (xem mục 3.2.4.C).
Adam Smith khẳng định rằng trách nhiệm hữu hạn sẽ dẫn đến trốn tránh
trách nhiệm của những người quản lí.
Nhà kinh tế học có nhiều ảnh hưởng hồi đầu thế kỷ XIX, John
McCulloch, cho rằng điều đó sẽ khiến các chủ sở hữu trở nên dễ dãi trong
việc giám sát những người quản lí được thuê.
không phải không có lí, đó sẽ là nguyên nhân quan trọng dẫn tới những hoạt
động đầu cơ tài chính. Cùng với việc thông qua Đạo luật Bubble vào năm
1720, nước Anh đã cấm thành lập các công ty trách nhiệm hữu hạn; mặc dù
vậy, khi đạo luật này bị bãi bỏ vào năm 1825 các công ty trách nhiệm hữu
hạn lại được phép thành lập.
Nhưng, như đã được chứng minh nhiều lần trong vài thế kỷ qua, trách
nhiệm hữu hạn cung cấp một trong những cơ chế mạnh nhất trong việc “xã
hội hóa rủi ro”, làm cho các khoản đầu tư lớn chưa từng có trở thành khả thi.
Đó là lí do vì sao tất cả các xã hội đã chấp nhận trách nhiệm hữu hạn như
hòn đá tảng của nền quản trị doanh nghiệp hiện đại, dù cho nó có khả năng
tạo ra “rủi ro đạo đức”.
