3.3.1. Tổng quan về lịch sử phát triển thiết chế ở các
nước NDC
A. 1820 – Những ngày đầu công nghiệp hóa
Năm 1820, không nước NDC nào có quyền phổ thông đầu phiếu cho nam
giới. Khi quyền bầu cử được nới rộng, cũng chỉ có nam giới giàu có – và
thường là những người trên 30 tuổi – mới có quyền bầu cử. Ở các nước này,
kiểu gia đình trị, hưởng bổng lộc, “ngồi mát ăn bát vàng” và mua bán chức
vụ rất phổ biến trong những vụ bổ nhiệm vào cơ quan hành chính. Cơ quan
nhà nước thường được coi như là tài sản tư nhân, và hầu hết các nước đều
không có bộ máy quản lí hành chính ăn lương, theo nghĩa hiện đại của thuật
ngữ này (Phổ và một vài bang khác ở Đức là những ngoại lệ đang chú ý).
Việc tạo ra những quyền sở hữu mới, nhất là ở những nước mới thành lập
như Mỹ, thường xuyên xâm phạm những quyền sở hữu hiện hữu. Chỉ một
vài nước có luật sáng chế (Anh, Mỹ, Pháp và Áo), chất lượng của những bộ
luật này vẫn còn rất thấp, gần như không có sự kiểm tra về tính nguyên gốc
của phát minh xin cấp bằng sáng chế. Phải một thập kỉ rưỡi sau, tức là phải
đến năm 1836, khi luật sáng chế của Mỹ được sửa đổi thì mới xuất hiện một
bộ luật gần giống với luật sáng chế “hiện đại”.
Trách nhiệm hữu hạn, nền tảng quan trọng nhất cho sự phát triển của
những tập đoàn hiện đại, không phải là thiết chế phổ biến ở tất cả những
nước này, và vì vậy, nó là một đặc ân hơn là một quyền. Ngay cả những
nước có hệ thống tài chính phát triển nhất cũng vẫn không có luật yêu cầu
phải kiểm toán từ bên ngoài và cung cấp đầy đủ thông tin về hoạt động của
doanh nghiệp. Luật phá sản, nếu có, cũng không đầy đủ, mà chỉ giới hạn
trong một số hoạt động kinh doanh; hơn nữa, những đạo luật này lại không
có khả năng “xã hội hóa rủi ro” bằng cách cho những người phá sản “khởi
nghiệp lại từ đầu”. Luật cạnh tranh không thực tế, hạn chế và ít hiệu lực, ví
dụ như Điều 419 trong Bộ luật Hình sự Pháp năm 1810.
Ngân hàng đối với nhiều người vẫn là dịch vụ mới lạ, trừ một vài nơi ở Ý
(Venice, Genoa và một số địa phương khác), Anh và ở mức độ thấp hơn là
Mỹ; nhưng không nước nào có ngân hàng trung ương theo đúng nghĩa, tức
