4.3. Tái tư duy về phát triển thiết chế
Quá trình phát triển thiết chế và vai trò của nó trong phát triển kinh tế nói
chung vẫn là một vấn đề chưa được hiểu một cách kĩ lưỡng. Trong khi
chúng ta cần những công trình nghiên cứu sâu hơn về vai trò của thiết chế
đối với quá trình phát triển kinh tế để có thể đưa ra những kết luận rõ ràng
hơn – nằm ngoài phạm vi nội dung cuốn sách này – cuộc thảo luận trong
Chương 3 cho thấy những điểm sau.
Hầu hết các thiết chế đang được khuyến nghị cho các nước đang phát
triển, trong thành phần của gói “quản trị tốt”, trên thực tế là kết quả chứ
không phải là nguyên nhân của quá trình phát triển kinh tế của các nước
NDC. Theo nghĩa này, không rõ có bao nhiêu thiết chế thật sự cần thiết cho
các quốc gia đang phát triển hiện nay – liệu những thiết chế này có cần
thiết đến mức, mà theo quan điểm trong việc thiết lập hệ thống chính sách
phát triển quốc tế (IDPE), là phải sử dụng những áp lực song phương và đa
phương từ bên ngoài để buộc những quốc gia này phải áp dụng.
Hơn nữa, ngay cả khi chúng ta đồng ý rằng một số thiết chế nào đó là
“tốt” hoặc thậm chí là “cần thiết” thì cũng phải hết sức thận trọng trong
việc định hình chính xác thiết chế đó. Trong Chương 3, tôi đã chỉ ra rằng
với mỗi thiết chế đều có một cuộc tranh luận về khuôn mẫu chính xác mà
nó nên có. Bộ máy hành chính kiểu nào thì tốt cho phát triển? Hệ thống
quyền sở hữu phải bảo vệ các quyền sở hữu hiện có mạnh tới mức nào?
Luật phá sản nên hữu hảo với người đi vay ở mức độ nào? Ngân hàng trung
ương nên được độc lập đến mức nào? Và còn nhiều câu hỏi khác nữa. Chọn
lựa chính xác kiểu thiết chế cần thiết cho từng quốc gia nằm ngoài quy mô
của quyển sách này. Nhưng, tôi hi vọng phần thảo luận trong Chương 3 đã
chỉ ra quan điểm chi phối hiện nay, rằng chỉ có duy nhất một gói các thiết
chế “thực tiễn tốt nhất” (thường hàm ý là các thiết chế Mỹ-Anglo), rõ ràng
là có vấn đề.
Nhưng, việc khẳng định rằng nhiều thiết chế mà diễn ngôn “quản lí tốt”
khuyến nghị có thể là không cần thiết hoặc thậm chí là không có lợi cho
