đề này sẽ được giải thích trong một lần phát biểu khác, khi hoàn cảnh
đòi hỏi; trước mắt hãy giải tán những kẻ kia với câu trả lời rằng chúng
ta sẽ cho Megara sử dụng thương trường và hải cảng của chúng ta khi
người Lacedaemon đình chỉ những đạo luật ngăn cấm dân ngụ cư của
họ để tạo thuận lợi cho chúng ta và các đồng minh của chúng ta, trong
hòa ước không có quy định nào cản trở cả việc này lẫn việc kia; rằng
chúng ta sẽ để các thành bang được độc lập, nếu chúng ta thấy họ đang
độc lập khi chúng ta ký kết hòa ước đó, và khi người Lacedaemon ban
cho các thành bang của họ nền độc lập không kéo theo sự phục vụ cho
lợi ích của người Lacedaemon, mà là nền độc lập mà mỗi xứ có thể
mong muốn cho riêng mình; rằng chúng ta sẵn sàng đáp ứng thỏa mãn
về mặt pháp lý như các thỏa thuận của chúng ta quy định, và rằng
chúng ta sẽ không khởi chiến, nhưng sẽ chống trả những kẻ khởi chiến.
Đây là một câu trả lời tương thích đồng thời với cả quyền lợi lẫn phẩm
giá của Athens. Cần phải thấu hiểu rằng chiến tranh là cần thiết; nhưng
chúng ta càng sẵn sàng chấp nhận nó bao nhiêu, thì các địch thủ của
chúng ta càng bớt nhiệt huyết đi bấy nhiêu, và rằng vì gặp những hoàn
cảnh hiểm nghèo nhất mà các cộng đồng và cá nhân đạt được vinh
quang cao cả nhất. Chẳng phải cha anh chúng ta đã chống lại quân Ba
Tư không chỉ với các nguồn lực khác xa với chúng ta hiện giờ, mà
thậm chí cả khi họ đã từ bỏ những nguồn lực đó; và bằng trí khôn nhiều
hơn là bằng may mắn, bằng sự táo bạo nhiều hơn là bằng sức mạnh,
chẳng phải họ đã chiến thắng quân man di và đưa sự nghiệp của họ lên
đến đỉnh cao hiện thời đó sao? Chúng ta không được thụt lùi so với họ,
mà phải chống lại những kẻ địch của mình bằng bất kỳ cách nào và
bằng mọi cách, và nỗ lực để trao lại toàn vẹn quyền lực của mình cho
con cháu.”
Pericles đã nói những lời như thế. Người Athens, bị thuyết phục bởi sự
sáng suốt trong lời khuyên của ông đã biểu quyết tán thành như ông mong
muốn, và trả lời người Lacedaemon như ông đề nghị, cả về từng điểm riêng
