điểm thích hợp đã đến, ông từ hầm mộ tiến lên một bục cao để đám đông có
thể nghe thấy ông rõ nhất, và nói những lời sau:
“Tại nơi này, hầu hết các bậc tiền nhiệm của tôi đã ca ngợi người đã
biến bài điếu văn này thành một phần của luật tục, chỉ ra cho chúng ta
rằng thật vinh dự khi điếu văn này được đọc tại lễ an táng những người
đã ngã xuống trong chiến trận. Về phần mình, lẽ ra tôi phải mong rằng
cái giá trị đã tự mình thể hiện bằng hành động sẽ được tưởng thưởng
thích đáng bởi những sự tôn vinh cũng được thể hiện bằng hành động;
như giờ đây các vị thấy rằng tang lễ này đã được chuẩn bị bằng phí tổn
của dân chúng. Và lẽ ra tôi đã có thể mong rằng danh tiếng của rất
nhiều người dũng cảm không bị đe dọa bởi khẩu tài của một cá nhân
nào, để còn hay mất tùy thuộc vào việc anh ta nói hay hoặc dở. Bởi vì
thật chẳng dễ gì để nói cho đúng về một vấn đề nơi mà ta thậm chí khó
thuyết phục được người nghe rằng ta đang nói lên sự thật. Một mặt,
người bạn nào mà đã biết đến từng chi tiết của câu chuyện có thể cho
rằng có điểm nào đó đã không được nêu ra đầy đủ như anh ta mong
muốn và cho rằng nó đáng được nêu ra; mặt khác, kẻ không biết về
việc đó có thể bị lòng đố kỵ dẫn tới chỗ nghi ngờ rằng đó là sự cường
điệu nếu anh ta nghe được điều gì cao thượng hơn bản tính tự nhiên của
mình. Vì rằng con người ta chỉ có thể chịu nghe người khác được ca
ngợi chừng nào họ còn có thể tự thuyết phục mình rằng bản thân họ
cũng có năng lực hành động ngang bằng với những hành động được kể
lại đó: khi vượt quá ngưỡng này, lòng đố kỵ sẽ nảy ra và cùng với nó là
sự hoài nghi. Tuy vậy, vì tổ tiên chúng ta đã đóng triện để chuẩn y tục
lệ này, thành thử nghĩa vụ của tôi là phải tuân theo luật tục và cố gắng
thỏa mãn những mong muốn và ý kiến khác nhau của các vị ở mức cao
nhất mà tôi có thể.
Tôi sẽ bắt đầu từ tổ tiên chúng ta: sẽ là công bằng và thích đáng khi
họ được vinh dự nhắc đến đầu tiên vào một dịp như thế này. Họ đã sinh
sống ở xứ này mà không làm gián đoạn sự kế tục từ thế hệ này sang thế
