được tiếp viện lương thảo, trong những ngày còn lại họ đã được cung cấp
bởi những kẻ mang lậu vào. Người ta thấy ngũ cốc và các loại đồ ăn thức
uống khác vẫn còn lại trên đảo, chỉ huy Epitadas đã nuôi quân chỉ với một
nửa khẩu phần ăn. Bây giờ quân Athens và Peloponnese từng bên rút lực
lượng của họ khỏi Pylos, và hồi hương, và cho dù lời hứa của Cleon có điên
khùng đến mấy, ông ta đã thực hiện được bằng cách đưa những người trên
đảo ấy về Athens trong vòng hai mươi ngày đúng như ông ta đã cam kết.
Trong suốt cuộc chiến tranh này chưa từng có việc gì xảy ra khiến dân Hy
Lạp ngạc nhiên nhiều như việc này. Vì người ta vẫn cho rằng không một sức
mạnh nào hoặc sự đói khổ thiếu thốn nào có thể khiến quân Lacedaemon
buông vũ khí, mà họ sẽ tiếp tục chiến đấu chừng nào còn có thể, và chết với
vũ khí trong tay: thật vậy, người ta khó có thể tin được rằng những kẻ đã đầu
hàng lại có cùng phẩm chất với những người hy sinh; và một đồng minh của
Athens sau đó ít lâu đã đặt một câu hỏi có tính chất lăng mạ cho một trong
số các tù binh từ hải đảo đó rằng những người đã ngã xuống có phải những
người trọng danh dự không, thì liền nhận được câu trả lời rằng atraktos –
nghĩa là mũi tên – sẽ vô cùng giá trị nếu nó có thể chọn ra được người trọng
danh dự trong số những kẻ khác; ám chỉ cái thực tế rằng những người bị giết
chỉ là những kẻ mà mũi tên hòn đạn tình cờ bắn trúng.
Khi những tù binh đó đến nơi, quân Athens đã quyết định giam giữ họ
trong tù cho đến lúc hoà bình lập lại, và nếu quân Peloponnese xâm lược xứ
sở của họ trong khoảng thời gian trước hoà bình, thì họ sẽ mang tù binh ra
hành quyết. Trong khi đó việc phòng thủ ở Pylos đã không bị sao nhãng; dân
Messenia từ Naupactus gửi đến miền đất cũ của họ – vì trước kia Pylos từng
thuộc về họ – những quân thiện chiến nhất trong số họ, và khởi sự một loạt
các cuộc đột kích vào Laconia và tàn phá nơi này, mà lý do tàn phá chỉ vì
cùng nói chung một thứ tiếng. Người Lacedaemon, cho tới lúc đó chưa từng
trải qua những cuộc đột kích hay cách thức chiến tranh theo kiểu ấy, đồng
thời thấy rằng dân nô dịch Helots đang bỏ trốn, lại thêm lo sợ cuộc cách
mạng sẽ tiến triển trong xứ sở của họ, bắt đầu đứng ngồi không yên, và mặc
dù không muốn để lộ điều này cho phía Athens biết, họ đã bắt đầu phái sứ
giả tới Athens, và cố gắng lấy lại Pylos cùng các tù binh. Thế nhưng người
