“Có nhiều ý kiến vô căn cứ phổ biến trong các dân Hy Lạp khác,
thậm chí về những vấn đề trong lịch sử đương đại còn chưa kịp bị thời
gian biến thành mơ hồ. Chẳng hạn như, có ý kiến cho rằng các vua của
Lacedaemon mỗi người có hai quyền biểu quyết, mà thực ra họ chỉ có
một; và rằng ở đó có một đội quân của Pitane, nhưng làm gì có đội
quân đó. Dân chúng chẳng nhọc lòng để điều tra ra sự thật, họ vui lòng
chấp nhận câu chuyện đầu tiên đến tai họ. Tuy vậy, tôi tin rằng nhìn
chung thì những kết luận mà tôi đã rút ra từ những bằng chứng đã nêu
đó có thể hoàn toàn tin cậy được. Nhất định là chúng sẽ không bị rối
rắm hoặc bởi những vần thơ của một thi sĩ đang khoe tài cường điệu,
hoặc bởi sự hư cấu của những người ghi chép biên niên sử rất lôi cuốn
nhưng lại làm tổn hại đến sự thật; những chủ đề mà họ đề cập đến vượt
ngoài khả năng chứng minh được, và thời gian đã tước đoạt hầu hết giá
trị lịch sử của chúng bằng cách tôn chúng lên hàng truyền thuyết. Tránh
xa khỏi những chủ đề này, chúng ta có thể hài lòng với việc đã xuất
phát dựa trên những dữ kiện chắc chắn nhất, và đi đến những kết luận
chính xác nhất có thể hy vọng có được về những vấn đề xa xưa đến thế.
Về cuộc chiến tranh này mà nói, cho dù những người đang tham gia
vào một cuộc chiến tranh luôn có khuynh hướng coi cuộc chiến tranh
ấy là trọng đại nhất và khi nó kết thúc họ lại quay về với việc ca tụng
những sự kiện lịch sử trước nó, nhưng việc thẩm tra những sự kiện thực
tế sẽ cho thấy rằng cuộc chiến tranh này vĩ đại hơn những cuộc chiến
tranh trước nó rất nhiều.
Về những lời phát biểu của các nhân vật trong cuốn sử ký này, một
số đã được phát biểu từ trước khi cuộc chiến bắt đầu, một số khác được
phát biểu trong thời gian cuộc chiến tranh xảy ra; một số tôi đã được
nghe tận tai, một số khác tôi có được từ nhiều nguồn tin khác nhau;
trong mọi trường hợp thật khó mà ghi nhớ được từng lời vào đầu, vì
vậy thói quen của tôi là lái người phát biểu nói những gì mà tôi nghĩ là
cần phải hỏi ở họ vào những dịp khác nhau, dĩ nhiên là bám chặt hết
mức có thể vào ý nghĩa tổng quát của những gì họ thực sự đã nói. Và
về câu chuyện thuật lại các sự kiện này, chẳng những không cho phép
