thường có thể hiểu được. Spinoza nói: “Không có Chúa theo nghĩa mà
chúng ta vẫn luôn hiểu từ đó.” Đối với hầu hết mọi người thì đó là chủ
nghĩa vô thần. Nhà toán học và triết học Đức Gottfried Wilhelm von
Leibniz (1646-1716) biết rõ Spinoza và chắc chắn có khả năng hiểu được
ông nghĩ gì trong đầu về vấn đề này. Ông là người tôn thờ sự nghiệp, và
cho tới tận hôm nay ông vẫn thường bị lên án là hèn nhát khi tìm cách tránh
xa tác phẩm của Spinoza vì nó bị chỉ trích kịch liệt. Nhưng ông tóm tắt một
cách chuẩn xác vị trí của Spinoza trong giới tôn giáo như thế này: “Ông ấy
đích thực là người vô thần ở chỗ ông ấy không thừa nhận bất cứ Chúa nào
mà phân phát vận may vận rủi theo lẽ công bằng.”
Tác phẩm của Spinoza đại diện cho sự giãn nở của một khía cạnh trong tinh
thần Do Thái: xu hướng không chỉ duy lý hóa mà còn tri thức hóa. Ông là
một trong những người cho rằng có thể giải quyết mọi tranh cãi và xung
đột quan điểm và đạt được sự hoàn thiện nhân văn bằng một quá trình
logic, ông tin rằng các vấn đề đạo đức có thể giải quyết được bằng kiểu
chứng minh hình học. Do đó, ông theo truyền thống Maimonides, là người
cho rằng có thể đạt được hoà bình thế giới hoàn hảo thông qua lý trí - đó là
cách ông cho rằng Kỷ nguyên Chúa cứu thế sẽ tới. Nhưng Maimonides
tưởng tượng trạng thái này tới khi Luật được tuân thủ đầy đủ trong mọi sự
duy lý cao quý của nó. Trạng thái này sẽ tới trên cơ sở Mặc khải, thông qua
Torah. Tuy nhiên, Spinoza không tin vào Mặc khải và muốn loại bỏ Torah,
ông cho rằng có thể đạt được sự kết thúc bằng trí tuệ thuần túy.
Điều đó khiến ông có thái độ chống lại chủ thuyết nhân văn. Ông tìm cách
mang đến cho con người cái mà ông gọi là “tất cả những phương thuốc
chống lại cảm xúc.” Ở một mức độ hạn chế, điều này thật hấp dẫn. Spinoza
muốn vượt qua đam mê. Ông chắc chắn thực hành điều mình rao giảng.
Trong đời ông chưa bao giờ giận dữ, bất chấp nhiều sự khiêu khích, hay
mất bình tĩnh, ông tự giác, quên mình, đạt tới mức độ của chủ nghĩa anh
hùng. Mọi tội lỗi đều do thiếu hiểu biết, ông lập luận như vậy; sự khốn khổ
phải được hiểu, được nhìn nhận trong mối quan hệ với nguyên nhân của
