khác của Tin Lành Đức được áp dụng, còn dàn đồng ca thì hát kiểu châu
Âu.
Rồi vào năm 1819, Hội Khoa học Do Thái được thành lập, Đền Hamburg
giới thiệu một cuốn sách kinh mới, và những thay đổi thẩm mỹ lan sang các
vấn đề cơ bản hơn. Nếu các thói quen tế lễ có thể bị loại bỏ vì chúng khiến
người ta xấu hổ, thì tại sao lại không loại bỏ các giáo lý phi lý và bất tiện?
Chúa cứu thế không được nhắc đến nữa; việc trở lại Vùng đất Thánh cũng
vậy. Mục đích là để thanh lọc và tái cấp năng lượng cho Do Thái giáo theo
đúng tinh thần cải cách của Luther.
Nhưng có một khác biệt quan trọng,
chao ôi. Luther không liên tục ngoái nhìn xem người khác đang làm gì và
bắt chước họ. Dù tốt hay xấu, ông tràn đầy năng lượng bởi sự thôi thúc bên
trong thô ráp và mạnh mẽ của chính mình: “Tôi không thể làm gì khác,”
như lời ông nói. Ông là sui generis
và hình thức Kitô giáo mới của ông,
với các giáo lý cụ thể và các hình thức tế lễ đặc biệt của nó, là một sáng tạo
đích thực và độc đáo. Do Thái giáo cải cách tràn đầy năng lượng bởi tư duy
gọn gàng về xã hội và khát khao trở nên tao nhã hơn là bởi niềm tin mạnh
mẽ. Tinh thần của nó không phải là tôn giáo mà là thế tục. Nó hàm ý tốt
nhưng là một thứ nhân tạo, giống như rất nhiều hệ thống duy tâm thế kỷ 19,
từ chủ nghĩa thực chứng của Comte tới quốc tế ngữ Esperanto.
Chuyện có thể đã khác nếu phong trào sản sinh ra một trong những điều kỳ
lạ tôn giáo mà người Do Thái mộ đạo Đông Âu có rất nhiều. Nhưng phong
trào cải cách đã chờ đợi trong vô vọng một người như Luther. Người xuất
sắc nhất mà nó có thể sinh ra là Giáo sĩ Abraham Geiger (1810-1874), trên
thực tế đã dẫn dắt phong trào liên tục ở Breslau, Frankfurt và Berlin.
đầy nhiệt huyết, mộ đạo, có học và khôn ngoan. Có lẽ quá khôn ngoan, ông
thiếu sự táo bạo nhưng lại sẵn lòng vị kỷ để phá hủy, điều mà một nhà cách
mạng tôn giáo cần. Trong một bức thư riêng viết năm 1836, ông nói về sự
cần thiết phải bãi bỏ mọi thiết chế Do Thái giáo và xây dựng lại trên một cơ
sở mới. Nhưng đây không phải là cái ông cảm thấy có thể làm được trên
thực tế. Ông phản đối cầu nguyện bằng tiếng Hebrew, nhưng không loại
