chặt ông vào cái mà ông gọi là “tấm đệm-mộ của tôi,” ông ít nhiều trở lại
với Do Thái giáo. Quả thực, ông khăng khăng nhưng không thật lòng, rằng:
“Tôi chẳng có bí mật nào về Do Thái giáo của tôi, thứ mà tôi không trở lại
vì tôi chưa từng rời bỏ nó” (1850). Những bài thơ muộn nhất và hay nhất
của ông, Romanzero (1851) và Vermischte Schriften (1854), đánh dấu một
sự trở lại với các chủ đề tôn giáo, đôi khi có bóng dáng tư duy Do Thái
giáo. Giống hàng ngàn người Do Thái thông minh trước đó và kể từ đó,
ông liên kết giữa tinh thần phiêu lưu trí tuệ Hy Lạp với sức khỏe và sức
mạnh, trong khi tuổi tác và đau đớn hướng ông tới những điều đơn giản của
niềm tin. Ông viết cho một người bạn, “Tôi không còn là một người Hy
Lạp đầy năng lượng, sung túc, cười cợt những người Nazir đang tuyệt vọng
nữa. Giờ tôi chỉ là một gã Do Thái ốm thập tử nhất sinh, một hình ảnh hốc
hác của sự khốn khổ, một người không hạnh phúc.” Hoặc: “Phát ốm với
triết lý vô thần, tôi đã quay lại với niềm tin khiêm nhường của người
thường.”
Mặc dù vậy, con người công chúng của Heine vô cùng cấp tiến, và về cơ
bản vẫn vậy. Với nhiều thế hệ trí thức châu Âu, cuộc đời và sự nghiệp của
ông là một bài thơ đến với tự do. Đặc biệt với người Do Thái, ông mô tả
truyền thống cấp tiến Pháp như là câu chuyện có thật về sự tiến bộ của con
người, mà mọi nam nữ thanh niên tài năng nên tìm kiếm trong thời đại của
họ, để tiến tới một hoặc hai liên minh, ông gần như tuyên bố công khai về
niềm tin khi ông viết:
Tự do là tôn giáo mới, tôn giáo của thời đại chúng ta. Nếu Đức Kitô không phải là Chúa của
tôn giáo mới này thì người là thầy cả của nó, và tên người tỏa sáng hoan hỉ trong trái tim các
tông đồ. Nhưng người Pháp là những người được lựa chọn cho tôn giáo mới này, ngôn ngữ
của họ ghi lại các phúc âm và giáo lý đầu tiên. Paris là Tân Jerusalem, sông Rhine là sông
Jordan ngăn xứ tự do được thánh hóa khỏi xứ của người Philistine.
Thậm chí có lúc Heine trở thành, hay tưởng mình trở thành, một đệ tử của
Saint-Simon. Có một nét hippy,
“người hoa” trong con người Heine: “vai
