cộng đồng Do Thái lớn và giàu có tại không dưới 44 thành phố Tây Ban
Nha thời Ummayid, nhiều thành phố có yeshiva
thiện mà cộng đồng Do Thái có học thiết lập được với các caliph có tư
tưởng tự do gợi nhớ lại kỷ nguyên Cyrus, mang đến cho người Do Thái
Tây Ban Nha một lối sống thoải mái, hiệu quả và mãn nguyện mà người Do
Thái có lẽ không tìm thấy ở đâu khác cho tới tận thế kỷ 19.
Nhưng không phải là không có mối đe dọa. Động lực của nền chính trị Hồi
giáo là xung đột của các triều đại tôn giáo vĩ đại, bị trầm trọng hóa do các
tranh cãi giáo lý về sự nghiêm ngặt và thanh khiết. Triều đại Hồi giáo càng
giàu có và tự do thì nó càng dễ bị giáo phái chính thống đố kỵ và có những
hành động cực đoan. Nếu triều đại đó sụp đổ, thì người Do Thái được nó
bảo trợ ngay lập tức bị đặt vào thứ logic ác độc của vị thế dhimmi của họ.
Người Hồi giáo Berber nguyên thủy chiếm Córdoba năm 1013. Triều đại
Ummayid biến mất. Những người Do Thái xuất chúng bị ám sát. Ở
Granada xảy ra một vụ thảm sát. Quân đội Kitô lúc này đang tiến xuống
phía nam, và dưới sức ép của họ, người Hồi giáo đặt niềm tin vào các chiến
binh dũng mãnh và nhiệt huyết của mình thay vì các nhà bảo trợ văn hóa
nhàn hạ. Trong các thập niên cuối thế kỷ 11, một triều đại Berber khác của
người Almoravid bắt đầu thống trị ở Nam Tây Ban Nha. Họ rất bạo lực và
khó đoán định. Họ đe dọa cộng đồng Do Thái lớn và giàu có ở Lucena
bằng cách ép những người này phải cải đạo, rồi thu xếp bằng một khoản
tiền chuộc lớn. Người Do Thái rất khôn khéo từ chối người Hồi giáo bằng
những khoản hối lộ và thương lượng sáng suốt. Họ có nhiều thứ để đem tới
cho mỗi làn sóng những kẻ chinh phạt nối tiếp nhau, như các kỹ năng về tài
chính, y tế và ngoại giao. Họ phục vụ người chủ mới trên cương vị người
thầu thuế, cố vấn và bác sĩ. Nhưng từ lúc này trở đi, đôi khi người Do Thái
ở Tây Ban Nha an toàn hơn dưới sự cai trị của người Kitô. Câu chuyện
cũng tương tự như vậy ở Tiểu Á, nơi người Byzantine có thể mang lại cho
các cộng đồng Do Thái điều kiện an ninh tốt hơn so với điều kiện an ninh
mà họ có thể có được với tư cách dhimmi.
